Od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e. – 267 n.e.)

Od okresu Mauriów, na subkontynencie indyjskim odnajdujemy rzeźbę kamienną. Pojawiła się ona prawdopodobnie pod wpływem Achemenidów i Greków. Sztuka ma przeważnie charakter sakralny i związana jest z buddyzmem, ale na reliefach odnajdujemy czasem wyobrażenia broni, jeźdźców, rydwanników, a nawet obrazy batalistyczne. Szczególnie istotne okazują się niektóre sceny z życia Buddy. A więc atak Mary na medytującego Buddę, wojna o relikwie, sceny z życia książęcego, takie jak nauka łucznictwa czy spotkania Buddy z monarchami. Sceny te pozwalają określić wygląd wojownika, jego strój, sposób noszenia broni. Szczególnie istotne są wyobrażenia jeźdźców na słoniach – formacji specyficznej dla Indii, niezaświadczonej na bliskowschodnich reliefach.

W poszukiwaniu militariów będziemy korzystać z rzeźby z następujących stanowisk archeologicznych:

1	artefakty z Taksili, szczególnie z Sirkap (200 p.n.e.-200 n.e.)
	Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (źródło: zdjęcie autora).
2	płaskorzeźby ze stupy z Bharhut (125-100 p.n.e.) gdzie znajdujemy jeźdźców na koniach, słoniach, a nawet przedstawienie greckiego żołnierza:
	Bhārhut, Madhya Pradesh, wschodnia brama (vedikā – wysokość ok. 3 m), okres Śungów (100-80 p.n.e), czerwonawo-brązowy piaskowiec, obecnie w Muzeum w Kalkucie (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Bharhut). Bhārhut, Madhya Pradesh, część kolumny vediki), okres Śungów (100-80 p.n.e), czerwonawo-brązowy piaskowiec, obecnie w Muzeum w Kalkucie, wykopaliska, po środku grecki wojownik (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Bharhut).
3	reliefy z jaskiń Bhājā (Mahārāṣṭra) (100-70 p.n.e.) i Pitlakhorā (Mahārāṣṭra) (jaskinia nr 4) (100-70 p.n.e.)
	Bhājā, Mahārāṣṭra, Bóg słońca (po lewej), Indra (po prawej) strzegący wejścia do wihary nr 19 (100-70 p.n.e.) (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Bhaja_Caves). Pitalkhorā, Mahāraṣṭra, wejście do jaskini nr 4, strzegący żołnierze (dvārapāla) (100-70 p.n.e.) (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Pitalkhora).
4	reliefy z Sāñcī (Madhya Pradesh) (od 300 r. p.n.e.) przeważnie będziemy przyglądać się rzeźbie na bramach (toraṇa) i murach ogrodzeń (vedika) ze stupy nr 1, datowanych najczęściej na przełom er:
	Sanchi, stupa nr 1, brama południowa, wojna o relikwie Buddy w Kushinagarze (50-0 p.n.e.) (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Sanchi).
5	rzeźba Gandhary z okresu Kuszanów na której można odnaleźć oręż i zbroje, a przede wszystkim wyobrażenia ataku Mary na Buddę:
	Atak Mary, muzeum Lahore, II-III wiek (źródło: zdjęcie autora). Stupa Amaravati, atak Mary, II wiek (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Amaravati_Stupa). Atak Mary, II-III wiek, muzeum w Peszawarze (źródło: zdjęcie autora).
6	bronie przedstawione na rzeźbie z Nagarjunakondy (Andhra Pradesh, 210-325 n.e.) skategoryzowane i opisane w artykule: (Murthy, 1966). W Nagarjunakondzie odnajdujemy też wyobrażenia żołnierzy scytyjskich, gdyż zgodnie z inskrypcjami miał tam stacjonować scytyjski garnizon zaciągnięty przez władców dynastii Ikṣvāku:
	(Murthy, 1966, s. 212) Scytyjski wojownik, Nagarjunakonda, pałac (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Nagarjunakonda).