Kategoria:Krainy

Tożsamość bohaterów MBh określona jest przez ich przynależność do rodów i krainy. Każdy z nich nazywany jest imieniem wywodzącym się od członka rodziny, ludu czy królestwa, z której pochodzi. Wzajemne sympatie i animozje określa geografia. Nawet bardzo stare legendarne konflikty przechodzą z ojca na syna i na wnuka. Znajomość relacji łączących królestwa oraz przypisywane im charakterystyki pomaga w zrozumieniu postaw bohaterów.

Mapa krain przedstawionych w MBh różni się od podziału na 16 królestwa (mahājanapada) z tekstów buddyjskich i dźinijskich. Jej strukturę rekonstruujemy na podstawie liczby wzmianek oraz roli i znaczenia bohaterów zaangażowanych w konflikt. W rekonstrukcji bierzemy pod uwagę jedynie najczęściej wspominane krainy oraz te, które są ściśle z nimi związane. Czasem uwzględniamy też krainy znaczące z historycznego punktu widzenia jak Āraṭṭa, Bāhlika, Abhisāra czy Darada, dobrze zaświadczone w innych źródłach. Z konieczności utrzymania przejrzystości prezentacji pomijamy wiele pomniejszych krain i ludów jedynie wspominanych przez bardów.

Autorzy eposu nie pozostawili wielu danych geograficznych i historycznych, stąd rekonstrukcja ma tylko poglądową, ogólną strukturę. Obszary królestw staram się lokalizować wokół stolic, choć często jest wielce niepewne, gdzie one mogły leżeć. W wielu przypadkach jest to wybór arbitralny spośród kilku proponowanych przez badaczy lokalizacji. Przy nakreślaniu granic krain została wzięta pod uwagę topografia terenu. Możemy przypuszczać, że faktycznie kontrolowane obszary były małymi wyspami pośród niezbadanych puszcz, pustkowi i gór.  Były to raczej miasta-państwa opierające się na klanach i rodach niż rozbudowane struktury polityczne. Stąd na mapach zaznaczam jedynie skromne obszary, które mogły być kontrolowane i zamieszkane przez dany klan.

Przy rekonstrukcji napotyka się liczne problemy. Często w tekście nie jest jasne czy nazwa określa krainę, lud czy też miasto stołeczne. Krainy nazywane są od bohaterów, bohaterzy od krain i miast, a od nazw miast tworzone są miana krain itd. Należy arbitralnie zdecydować czy Prāgjyotiṣa to nazwa krainy, miasta stołecznego czy też imię władcy. Bardowie w czasie tworzenia eposu dodawali do tekstu ludy, z którymi wchodzili w kontakt lub też opisywali królestwa już nieistniejące, zachowane jedynie w pamięci. Taką interpolacją jest termin Roman pojawiający się kilka razy w tekście na określenie ludu i wskazujący na możliwy kontakt z Rzymianami. Jeszcze późniejszą interpolacją jest termin Hūṇa – wskazujący na Heftalitów (Śveta Hūṇa, Biali Hunowie), którzy najechali Indie w IV w. w czasach Sasanidów. MBh milczy na temat królestwa Wrydźdźich znanego w czasach Buddy, natomiast mówi o królestwie Videha ze stolicą Mithilą (Mithilā), funkcjonującą na tym obszarze w czasach tworzenia się tekstów upaniszadów. Tak więc rekonstrukcja geografii MBh jest jedynie odzwierciedleniem poglądów twórców tekstu na otaczającą ich rzeczywistość, a nie przedstawieniem realiów jakiegoś konkretnego okresu historycznego.

Dla prostszego rozeznania Indie znane autorom MBh możemy podzielić na sześć obszarów:

• Indie północne (Doab) – epicentrum wydarzeń eposu – tereny międzyrzecza Gangi i Jamuny oraz krainy przyległe. W sumie są to trzy królestwa, w których przeważnie rozgrywa się akcja eposu: Kuru, Pañcāla (Sṛñjaya, Somaka, Prabhadraka) i Matsya (link);
• Indie środkowe – przede wszystkim są to krainy potomków Jadu (Yādava) rozlane na dużym obszarze na południe od Gangesu, wykraczające poza góry Windhja aż po Godawari i sięgające po Gudżarat: Sātvata (Bhoja, Vṛṣṇi, Dāśārha, Andhaka), Vidarbha, Avanti i Śālva (link);
• Pendżab i Sindh – są to krainy położone wzdłuż północnego szlaku handlowego (uttarapatha) na zachód od krainy Kuru: Trigarta, Madra, Kekaya oraz królestwa wzdłuż doliny Indusu: Śibi, Sindhu, Sauvīra) (link);
• Północny zachód – to najdalsze tereny na granicy kultury aryjskiej, gdzie mieszkają barbarzyńcy: jawanowie i śakowie, kontakt z nimi zapewniają trzy ważne dla eposu krainy: Gāndhāra, Kamboja, Bāhlika (link);
• Krainy nadgangesowe – zaliczymy do nich królestwa ważne dla rozwoju buddyzmu (Magadha, Kāśi, Vatsa, Kosala, Malla) oraz starożytną krainę upaniszadów: Videha. (link);
• Północny wschód i południe – na północnym wschodzie są mało znane tereny Bengalu i Orisy wymieniane jednym tchem (Aṅga, Vaṅga, Puṇḍra, Kaliṅga) oraz dzikie kraje Asamu i pogranicza Birmy (Prāgjyoiṣa, Kīrāta, Cīna). Południe Indii nie odgrywa prawie żadnej roli w MBh. Krainy południa (Pāṇḍya, Cola) pojawiają się wśród krajów, którymi władają demony (rākṣasa) (link).