Hala – radło bojowe: Różnice pomiędzy wersjami
Z pl-MahabharataWiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
imported>AndBab Nie podano opisu zmian |
imported>AndBab Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
== '''Informacje wstępne''' == | == '''Informacje wstępne''' == | ||
Radło było jednym z najstarszych narzędzi rolniczych służących do spulchniania gleby bez jej odwracania (tę rolę spełniał pług). W różnych krajach radło przyjmowało różne kształty, ale zasada jego działania była podobna (źródło: Hopfen, 1969): | Radło było jednym z najstarszych narzędzi rolniczych służących do spulchniania gleby bez jej odwracania (tę rolę spełniał pług). W różnych krajach radło przyjmowało różne kształty, ale zasada jego działania była podobna (źródło: Hopfen, 1969)<ref>Hopfen, H. J. (1969). ''Farm Implements for Arid and Tropical Regions''. Food & Agriculture Org.</ref>: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|'''kształt''' | |'''kształt''' | ||
|- | |- | ||
|A – Etiopia | |A – Etiopia B – Egipt | ||
C – Nepal | C – Nepal D – Indie | ||
E – Afghanistan F – Cypr | E – Afghanistan F – Cypr | ||
| | |[[Plik:Typy radła (źródło Hopfen, 1969).png|bezramki|200x200px]] | ||
|} | |} | ||
Tak jak młot z warsztatu kowalskiego, siekiera z ciesielskiego, a ankus od kornaków, tak też radło z ostro zakończonym lemieszem trafiło na listę broni z warsztatu rolniczego. Musiało być jednak niezbyt praktyczne, gdyż ostało się ono w Indiach w rękach tylko jednego bohatera – Balaramy. | Tak jak młot z warsztatu kowalskiego, siekiera z ciesielskiego, a ankus od kornaków, tak też radło z ostro zakończonym lemieszem trafiło na listę broni z warsztatu rolniczego. Musiało być jednak niezbyt praktyczne, gdyż ostało się ono w Indiach w rękach tylko jednego bohatera – Balaramy. | ||
| Linia 19: | Linia 18: | ||
== '''Historia''' == | == '''Historia''' == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| | |||
=== '''Późny okres harappański''' (1900-1300 p.n.e.) === | === '''Późny okres harappański''' (1900-1300 p.n.e.) === | ||
|- | |- | ||
|Radło zostało wynalezione w epoce neolitu wraz z początkiem rozwoju rolnictwa ok. 4000 p.n.e. W kulturze harappańskiej znajdujemy narzędzia z brązu, które mogły służyć jako radła | |[[Plik:Radło - broń i narzędzia w Muzeum w Harappie.jpg|mały|Broń i narzędzia w Muzeum w Harappie (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018).]]Radło zostało wynalezione w epoce neolitu wraz z początkiem rozwoju rolnictwa ok. 4000 p.n.e. W kulturze harappańskiej znajdujemy narzędzia z brązu, które mogły służyć jako radła. | ||
|- | |- | ||
| | |||
=== '''Egipt''' (1300 p.n.e.) === | === '''Egipt''' (1300 p.n.e.) === | ||
|- | |- | ||
| | |[[Plik:Egipskie radło, 1300 p.n.e..jpg|mały|Egipskie radło, 1300 p.n.e. (źródło: [[commons:File:Maler_der_Grabkammer_des_Sennudem_001.jpg|wikimedia]]).]]Radło mógł ciągnąć człowiek lub zwierzę. Oto przykład wykorzystania radła w Egipcie. | ||
|Egipskie radło, 1300 p.n.e. | |||
źródło: | |||
|- | |- | ||
| | |||
=== '''Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów''' (320 p.n.e.-267 n.e.) === | === '''Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów''' (320 p.n.e.-267 n.e.) === | ||
|- | |- | ||
|Kult bohaterów z klanu Wrysznich (''vṛṣṇi'') pojawił się w Indiach jeszcze przed przybyciem Aleksandra. Wśród nich Kryszna-Wasudewa i Sankarszana-Balarama odgrywają główną rolę. Historycy Aleksandra zdają się identyfikować Krysznę z Heraklesem, a Balaramę z Dionizosem | |[[Plik:Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z postacią dzierżącą radło i maczugę.jpg|mały|Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z postacią dzierżącą radło i maczugę (źródło: [[commons:File:MauryanBalaramaCoin3rd-2ndCenturyCE.jpg|wikimedia]]).]]Kult bohaterów z klanu Wrysznich (''vṛṣṇi'') pojawił się w Indiach jeszcze przed przybyciem Aleksandra. Wśród nich Kryszna-Wasudewa i Sankarszana-Balarama odgrywają główną rolę. Historycy Aleksandra zdają się identyfikować Krysznę z Heraklesem, a Balaramę z Dionizosem<ref>Puskás, I. (1990). Magasthenes and the „Indian Gods” Herakles and Dionysos. ''Mediterranean Studies'', ''2'', 39–47. JSTOR.</ref>. | ||
Najstarszy wizerunek Balaramy pojawia się na monecie bitej w okresie Mauriów. Widzimy na niej postać dzierżącą w ręku radło i (prawdopodobnie) maczugę – bronie łączone w literaturze epickiej z Balaramą. | Najstarszy wizerunek Balaramy pojawia się na monecie bitej w okresie Mauriów. Widzimy na niej postać dzierżącą w ręku radło i (prawdopodobnie) maczugę – bronie łączone w literaturze epickiej z Balaramą. | ||
|- | |- | ||
|Na monecie indo-greckiej z II w. p.n.e. odnalezionej w Ai-Khanoum (Uzbekistan, starożytna Aleksandria nad Oxusem) widnieją dwie postacie – jedna z kołem, druga z radłem i maczugą. Wielce prawdopodobne, że są to Kryszna i Balarama. Radło w rękach drugiego ma charakterystyczny kształt przypominający rozchyloną literę „z”. | |[[Plik:Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180 p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi „król Agathocles”), awers Balarāma-Saṃkarṣaṇa (na.jpg|mały|Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180 p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers: Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi: „król Agathocles”), awers: Balarāma-Saṃkarṣaṇa (napis grecki) (źródło: [[commons:File:Coin_of_the_Bactrian_King_Agathokles.jpg|wikimedia]]).]]Na monecie indo-greckiej z II w. p.n.e. odnalezionej w Ai-Khanoum (Uzbekistan, starożytna Aleksandria nad Oxusem) widnieją dwie postacie – jedna z kołem, druga z radłem i maczugą. Wielce prawdopodobne, że są to Kryszna i Balarama. Radło w rękach drugiego ma charakterystyczny kształt przypominający rozchyloną literę „z”. | ||
Na monetach z okresu indo-scytyjskiego postać utożsamiana z Balaramą dzierży w prawym ręku maczugę, a nad jego lewym barkiem widnieje symboliczne przedstawienie radła. | Na monetach z okresu indo-scytyjskiego postać utożsamiana z Balaramą dzierży w prawym ręku maczugę, a nad jego lewym barkiem widnieje symboliczne przedstawienie radła. | ||
|} | |} | ||
Wersja z 12:39, 8 lip 2021
Informacje wstępne
Radło było jednym z najstarszych narzędzi rolniczych służących do spulchniania gleby bez jej odwracania (tę rolę spełniał pług). W różnych krajach radło przyjmowało różne kształty, ale zasada jego działania była podobna (źródło: Hopfen, 1969)[1]:
| kraj pochodzenia | kształt |
| A – Etiopia B – Egipt
C – Nepal D – Indie E – Afghanistan F – Cypr |
.png)
|
Tak jak młot z warsztatu kowalskiego, siekiera z ciesielskiego, a ankus od kornaków, tak też radło z ostro zakończonym lemieszem trafiło na listę broni z warsztatu rolniczego. Musiało być jednak niezbyt praktyczne, gdyż ostało się ono w Indiach w rękach tylko jednego bohatera – Balaramy.
Historia
Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.) |
| Radło zostało wynalezione w epoce neolitu wraz z początkiem rozwoju rolnictwa ok. 4000 p.n.e. W kulturze harappańskiej znajdujemy narzędzia z brązu, które mogły służyć jako radła. |
Egipt (1300 p.n.e.) |
 Egipskie radło, 1300 p.n.e. (źródło: wikimedia). |
Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.) |
_z_postaci%C4%85_dzier%C5%BC%C4%85c%C4%85_rad%C5%82o_i_maczug%C4%99.jpg) Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z postacią dzierżącą radło i maczugę (źródło: wikimedia).
|
_ukazuj%C4%85ca_dwie_postacie,_rewers_V%C4%81sudeva-K%E1%B9%9B%E1%B9%A3%E1%B9%87a_(napis_brahmi_%E2%80%9Ekr%C3%B3l_Agathocles%E2%80%9D),_awers_Balar%C4%81ma-Sa%E1%B9%83kar%E1%B9%A3a%E1%B9%87a_(na.jpg) Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180 p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers: Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi: „król Agathocles”), awers: Balarāma-Saṃkarṣaṇa (napis grecki) (źródło: wikimedia).
|
Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego
W MBh termin hala pojawia się 5 razy i to w kontekście rolniczym. Jako broń istnieje on jedynie w przydomkach Balaramy (np. halāyudha, halin). W podobnym znaczeniu pojawia się termin lāṅgala, Występuje on 6 razy jako przydomek Balaramy (lāngalin), a 9 razy jako pług / radło, w tym przynajmniej trzy razy w znaczeniu broni (na liście wraz z innym orężem). A także termin sīra, występujący raz w imieniu Balaramy (Sirāyudha, 9.48.15) i raz w znaczeniu radła (12.133.15).
