Drzewo Genealogiczne (1.70, 89-90)

Listy genealogiczne i źródła informacji

Skonstruowanie listy genealogicznej na podstawie opisów MBh przysparza sporo problemów. Tekst eposu nie został poddany ostatecznemu ujednoliceniu, dzięki czemu prezentowane w nim listy różnią się znacznie między sobą. W dodatkową konsternację wprawiają wzmianki biograficzno-genealogiczne rozrzucone po całym tekście. Mimo tych zastrzeżeń pewne informacje biograficzne dość często się powtarzają, co może świadczyć, że funkcjonowały one powszechnie w zbiorowej świadomości i na nie staramy się zwrócić szczególną uwagę. Rekonstrukcję opieramy na listach genealogicznej przedstawionych w MBh 1.59-90, uzupełniając ją o zebrane dane z innych fragmentów, szczególnie te które często się powtarzają.

Najobszerniejsza lista genealogiczna znajdują się w pierwszej księdze w sekcji „Narodziny” (Saṃbhava 1.62-127). Zaczyna się ona już pod koniec poprzedniej sekcji („Zstąpienie pierwszych dynastii”, Ādivaṃśāvataraṇa 1.54-61) od opisu powstania boskich i półboskich istot zrodzonych z trzynastu córek Dakszy poślubionych Kaśjapie (1.59). Kolejny rozdział (1.60) przedstawia potomków synów Brahmy, pozostałe córki Dakszy, ośmiu Wasu oraz potomstwo Dharmy i Adharmy. Jako, że rozdziały te dotyczą boskich istot ich treść została omówiona w rozdziale im poświęconym (Potomstwo Brahmy).

Od Praćetasa do Puru

Lista genealogiczna przerywana jest dwukrotnie opowieściami o ważnych postaciach z rodu. Pierwszym wtrętem jest historia Duhszanty (Duḥṣanta). Rozdziały 1.62-69 przedstawiają jego związek z Śakuntalą wiodący do narodzin Bharaty (1.69.44). Właściwa lista dynastii księżycowej zaczyna się w rozdziale 1.70, paradoksalnie, od przedstawienia protoplasty dynastii słonecznej boga Słońca (Vivasvat) i jego syna Manu. To właśnie córką Manu i wnuczka Słońca Ila (Ilā) daje początek dynastii księżycowej. Ma być ona „zarówno matką jak i ojcem” Pururawasa (1.70.16). W tym fragmencie nie jest wspomniany Budha (Budha) – mąż Ili, syn Księżyca, a tym samym protoplasta dynastii Księżycowej. Historia jego miłości do Ili jest jednak dobrze znana i wzmiankowana w innych miejsc MBh (np. 7.119.4). Lista ciągnie się do Jajatiego, gdzie następuje drugi wtręt poświęcony mu i jego dwóm małżonkom Dewajani i Śarmisztsze (1.71-88).

mąż (żona)	potomstwo
Pracetas / Varuṇa?	10 synów – wszyscy się spalają kolejny syn: Dakṣa / Prācetasa – ojciec świata (lokapitāmaha) (1.70.3-5)
Dakṣa (Vīriṇī)	1000 synów, którzy osiągają wyzwolenie (mokṣa) 50 córek (wśród nich Aditi) (1.70.6-8)
Kaśyapa (Aditi)	Vivasvat / Mārtaṇḍa (bóg Słońca) (1.70.9)
Vivasvat	Yama (bóg śmierci) Manu / Vaivasvata (praojciec ludzkości) (1.70.10)
Manu (Kṣiti – Ziemia)	zostaje ojcem ludzkości (mānava) 10 synów: Vena, Dhṛṣṇu, Nariṣyanta, Nābhāga, Ikṣvāku, Karūṣa, Śaryāti, Pṛṣadhrana, Nābhāgāriṣṭa (od Ikszwaku pochodzi dynastia słoneczna) 50 synów, którzy giną walcząc ze sobą córka: Ilā – urodziła się jako ósma (1.70.11-15), od niej pochodzi dynastia księżycowa
Ilā	Purūravas – włada trzynastoma wyspami oceanu (trayodaśa samudrasya dvīpān aśnan) Ila jest jednocześnie matką i ojcem Pururawasa (1.70.16-17)
Purūravas (Urvaśī)	poznaje żonę (apsaras) w świecie Gandharwów 6 synów: Āyu, Dhīmat, Amāvasu, Dṛḍhāyu, Vanāyu, Śrutāyu (1.70.21-22)
Āyu (Svarbhānavī)	synowie: Nahuṣa, Vṛddhaśarman, Raji, Rambha, Anenas (1.70.23)
Nahuṣa	5 synów: Yati, Yayāti, Saṃyāti, Āyāti, Uddhava / Dhruva Nahusza przeklęty staje się wężem boa (ajagara) praktykuje jogę i staje się oświeconym (brahmabhūta) (1.70.24-28)
Yayāti (Devayānī) (Śarmiṣṭhā )	synowie Dewajani: Yadu, Turvasu synowie Śarmiszthy córki Wryszaparwana (Vṛṣaparvan): Druhyu, Anu, Pūru  (1.70.29-32; 1.90.8) synowie zostają przeklęci przez ojca (1.79) potomkami czterech synów są dynastie: yādava, yavana, bhoja, mleccha (1.80.26; 1.90.10)

Od Puru do Śantanu

Kontynuacja listy następuje w rozdziale 1.89 gdzie wymienieni są potomkowie Puru (Pūru). Lista ciągnie się do narodzin pradziadka Pandawów Śantanu (Śāntanu). Kolejny rozdział (1.90) jest w dużej mierze powtórzeniem poprzedniego, z tym że pisany jest prozą i występują spore różnice w imionach władców oraz sekwencji pokoleń. Dla wychwycenia tych różnic obie listy warto ze sobą zestawić, co też czynimy poniżej.

Listy najbardziej różnią się od Puru do Matinary (Matināra). Tu, w długim ciągu władców i ich potomków nie ma paraleli na dwóch listach. Dalsza część drzewa genealogicznego, różni się już tylko szczegółami, a często obie listy uzupełniają się wzajemnie. Lista z rozdziału 1.90 jest dużo bardziej skrupulatna w wyliczeniu małżonek królewskich, zazwyczaj też podaje prowincję, z której one pochodzą (informacja podana jest w imieniu królowej jako derywat od krainy i tak też prezentujemy ją w tabeli), a czasem i imię ojca dziewczyny. Natomiast rozdział 1.89 jest bogatszy w szczegóły biograficzne. To z niego dowiadujemy się o tym, że Bhumanju nie jest rodzonym synem Bharaty, a raczej został podarowany przez Bharadwadźę (w tym miejscu tekst spoza wydania krytycznego dodaje, budzącą w tradycji indyjskiej emocje, informację o uśmierceniu synów przez Bharatę). Rozdział ten również informuje o burzliwych czasach króla Samwaraty. Podczas jego rządów nastała dwunastoletnia susza, a kraj został podbity przez Pańćalów. Bharatowie powracają z Sindhu dopiero za życia syna Samawartany Kuru i to od jego imienia kraina została nazwana puszczą Kurów (Kurujāṅgala).

MBh 1.89 mąż (żona): potomkowie	MBh 1.90 mąż (żona): potomkowie
Pūru (Pauṣṭī): Pravīra, Īśvara, Raudrasva	Pūru (Kausalyā): Janamejaya
Pravīra (Śyenī): Manasyu Manasyu (Sauvīrī): Goptṛ, Rājīvalocana, Saṃhanana, Vāgmin, Manasvin (Miśrakeśī): Sunvat, Vasunābha, Garbha, Ramya Sunvat  (Rathaṃtarī): Śūra, Dṛḍhadhanvat, Vapuṣmat, Rudrāśva, Pṛṣadaśva, Rathāśva, Gaya, Manu Raudrāśva (apsaras): Ṛcepu, Kakṣepu, Kṛkaṇepu, Sthaṇḍilepu, Vanepu, Sthalepu, Tejepu, Satyepu, Dharmepu, Saṃnatepu (Ṛcepu przyjmuje imię Anādhṛṣṭi) Anādhṛṣṭi: Matināra	Janamejayaḥ (Anantā/Mādhavī): Prācinvat Prācinvat (Aśmakī):  Saṃyāti Saṃyāti (Varāṅgī, ojciec: Dṛṣadvat):  Ahaṃpāti Ahaṃpāti (Bhānumatī, ojciec: Kṛtavīrya): Sārvabhauma Sārvabhauma (Kaikeyī/Sunandā): Jayatsena Jayatsena (Vaidarbhī/Suṣuvā): Arācīna Arācīna (Vaidarbhī/Maryādā): Mahābhauma Mahābhauma (Prāsenajitī/Suyajñā): Ayutanāyin Ayutanāyin (Bhāsā, ojciec: Pṛthuśravas): Akrodhana Akrodhana (Kāliṅgī/Karaṇḍu): Devātithi Devātithi (Vaidehī/Maryādā): Ṛca Ṛca (Āṅgeyī/Sudevā): Ṛkṣa Ṛkṣa (Jvālā, ojciec: Takṣaka): Matināra
Matināra: Taṃsu, Mahat, Atiratha, Druhyu	Matināra (Sarasvatī – rzeka, nad nią król odprawia ofiarę): Taṃsu
Taṃsu: Ilina	Taṃsu (Kālindī): Ilina
Ilina (Rathaṃtarī): Duḥṣanta, Śūra, Bhīma, Prapūrva, Vasu	Ilina (Rathaṃtarī): 5 synów jeden z nich Duḥṣanta
Duḥṣanta (dwie żony): (Śakuntalā): Bharata/Śākuntala, (Lakṣmaṇā): Janamejaya	Duḥṣanta (Śakuntalā, ojciec: Viśvāmitra): Bharata
Bharata (3 żony): 9 synów - żaden nie dorównuje ojcu - Bharata zabija synów - odprawia ofiarę i otrzymuje syna od Bharadwadźy: Bhumanyu	Bharata (Sunandā/Kāśeyī/Sārvasenī): Bhumanyu
Bhumanyu (Puṣkariṇī): Suhotra, Suhotṛ, Suhavis, Suyajus	Bhumanyu (Jayā/Dāśārhī): Suhotra
Suhotra (Aikṣvākī): Ajamīḍha, Sumīḍha, Purumīḍha	Suhotra (Suvarṇā, ojciec: Ikṣvāku): Hastin - zakłada Hasitnapurę
	Hastin (Yaśodharā/Traigartī): Vikuṇṭhana Vikuṇṭhana (Sudevā/Dāśārhī): Ajamīḍha
Ajamīḍha (3 żony, 6 synów): (Dhūminī): Ṛkṣa (Nīlī): Duḥṣanta Parameṣṭhin - od nich pochodzi ród Pańćalów (Keśinī): Jahnu, Jana, Rūpiṇa - od Dźanu pochodzi ród Kuśika	Ajamīḍha (4 żony: Kaikeyī, Nāgā, Gāndhārī, Ṛkṣā): 2400 synów, wśród nich: Saṃvaraṇa
Ṛkṣa: Saṃvaraṇa
Saṃvaraṇa (Tapatī/Saurī): Kuru - 12 lat suszy (anāvṛṣṭi), wyniszczenie kraju - Pańćalowie pokonują Samwaranę, który zbiega z rodem na zachód do lasów (nikuñja) nad Sindhem, gdzie mieszka przez 1000 lat	Saṃvaraṇa (Tapatī): Kuru
Kuru (Vāhinī): Aśvavat, Abhiṣvat, Citraratha, Muni, Janamejaya - od Kuru kraj zwany jest: Kurujāṅgala	Kuru (Śubhāṅgī/Dāśārhī): Viḍūratha
Janamejaya, 8 synów: Dhṛtarāṣṭra, Pāṇḍu, Bāhlīka, Niṣadha, Jāmbūnada, Kuṇḍodara, Padāti, Vasāti Dhṛtarāṣṭra, 5 synów: Kuṇḍika, Hastin, Vitarka, Krātha, Kuṇḍala	Viḍūratha (Saṃpriyā/Māgadhī): Arugvat Arugvat (Amṛtā/Māgadhī): Parikṣit
Abhiṣvat, 8 synów: Parikṣit, Śabalāśva, Abhirāja, Virāja, Śalmala, Uccaiḥśravas, Bhadrakāra, Jitāri
Parikṣit 7 synów: Kakṣasena, Ugrasena, Citrasena, Indrasena, Suṣeṇa, Bhīmasena, Aśvasena	Parikṣit (Suyaśā/Bāhudā): Bhīmasena
Bhīmasena: Pratīpa, Dharmanetra, Sunetra	Bhīmasena (Sukumārī/Kaikeyī): Paryaśravas/Pratīpa
Pratīpa 3 snów: Devāpi (został ascetą), Śaṃtanu, Bāhlīka	Pratīpa (Sunandā/Śaibyā): Devāpi, Śaṃtanu, Bāhlīka

Od Śantanu do Aśwamedhadatty

Lista dynastyczna w rozdziale 1.90 nie zatrzymuje się, jak w rozdziale 1.89, na synach Pratipy, ale wymienia pokolenia bohaterów eposu. Podaje imiona żon i dzieci Pandawów, a kończy się na ich prapraprawnuku. W poniższej tabeli przedstawiamy dynastię księżycową począwszy od Śantanu(Śaṃtanu) (MBh 1.90.47-96):

mąż (żona)	potomkowie
Śaṃtanu (Bhāgīrathī / Gaṅgā) (Satyavatī / Gandhakālī)	- syn Gangi: Devavrata / Bhīṣma - synowie Satjawati: Dvaipāyana (z Paraśary), Citrāṅgada, Vicitravīrya - w młodości Ćitrangada zostaje zabity przez gandharwę
Vicitravīrya (Ambikā) (Ambālika)	- ojcem Ambiki i Ambaliki jest władca Kaśi (kāśirāja) - Wicitrawirja umiera bezdzietnie - dzieci Ambiki i Ambaliki począł Dwajpajana (Dvaipāyana): Dhṛtarāṣṭra, Pāṇḍu, Vidura
Dhṛtarāṣṭra (Gāndhārī)	- 100 synów, czterech głównych to: Duryodhana, Duḥśāsana, Vikarṇa, Citrasena
Pāṇḍu (Kuntī) (Mādrī)	- dzieci w łonach żon Pandu płodzą bogowie - synowie Kunti: 1. Yudhiṣṭhira – ojciec: Dharma 2. Bhīmasena – ojciec: Māruta 3. Arjuna – ojciec: Śakra - synowie Madri: 4. Nakula – ojciec: Aśvin 5. Sahadeva – ojciec: Aśvin
Yudhiṣṭhira (Draupadī) (Devikā)	- syn Draupadi: Prativindhya - syn Dewiki, córki Gowasany (Govāsana) z Śibich (Śaibya): Yaudheya
Vṛkodara (Draupadī) (Baladharā) (Hiḍimbā)	- syn Draupadi: Sutasoma - syn Baladhary z Kaśi (Kāśī) otrzymanej za zapłatę (vīryaśulkā): Sarvaga - syn rakszasi (rākṣasī) Hidimby: Ghaṭotkaca
Arjuna (Draupadī) (Subhadrā) (Ulūpī) (Citrāṅgadā)	- syn Draupadi: Śrutakīrti - syn Subhadry z Dwarawati (Dvāravatī), siostry Kryszny: Abhimanyu - syn Ulupi, córki wężów (nāgakanyā): Irāvat - syn Ćitrangady, córki władcy Manalury  (Maṇalūrapati): Babhruvāhana
Nakula (Draupadī) (Kareṇuvatī)	- syn Draupadi: Śatānīka - syn Karenuwati z Ćedih (Caidyā): Niramitra
Sahadeva (Draupadī) (Vijayā)	- syn Draupadi: Śrutakarman (gdzie indziej nazywany Śrutasena) - syn Widźaji z Madry (Mādrī): Suhotra
Abhimanyu (Uttarā)	- syn Uttary, córki Wiraty (Virāṭa), pogrobowiec (parāsu): Parikṣit
Parikṣit (Mādravatī)	- syn: Janamejaya
Janamejaya (Vapuṣṭamā)	- dwóch synów: Śatānīka, Śaṅku
Śatānīka (Vaidehī)	- syn: Aśvamedhadatta

Kluczowe postacie genealogii

Genealogia skupia się na rodzie Kuru i jedynie sugeruje możliwe odnóg, prowadzące do wyłonienia się innych dynastii. Tu kluczowymi postaciami są:

1. Jajati (Yayāti) – od niego wywodzą się dynastie Jadawów (Yādava), Bhodźów (Bhoja), rody barbarzyńskie (1.80.26) oraz, poprzez córkę Madhawi (Mādhavī), dynastie z Pendźabu: Śībi, Suvīra, Madra, Kekaya,
2. Adźamidha (Ajamīḍha) – od niego odchodzą dwie linie rodowe: Kauśika, Pañala (1.89.29),
3. Kuru (Kuru) – z którego początek biorą rody:  Bahlika (Bāhlīka) (1.89.49), Matsja (Matsya) i dynastie nadgangesowe (Magadha, Kāśī, Vatsa, Malla, Cedi).

Poboczne linie dynastyczne

Poboczne linie dynastyczne mogą być rekonstruowane jedynie na podstawie skąpych wzmianek rozrzuconych po tekście MBh oraz list dynastycznych obecnych w tradycji puranicznej. Przy tworzeniu schematu genealogicznego wspomagamy się listami z BhP, której dziewiąta księga w całości poświęcona jest dynastii słonecznej i księżycowej. Bhagawatowie przedstawiając listy dynastyczne bazując na wcześniejszej tradycji. Znają oni doskonale treść MBh i często się do niej odnoszą. Zamieszczane przez nich listy nie są jedynie powtórzeniami, widać w nich refleksje nad prezentowanym materiałem. Np. dynastię Kauśiki (Kausika), wiodącą przez Dźahnu, Gadhiego do Wiśwamitry bhagawatowie wywodzą od jednego z synów Pururawasa Śrutaju (Śrutāyu) (BhP 9.15), a nie jak Mbh od syna Adźamidhy (1.89.29). Dzięki temu zabiegowi unikają sprzeczności – Wiśwamitra jako ojciec Śakuntali nie rodzi się z jej potomków.

Jadawowie

Dzięki BhP możemy rekonstruować linię rodową Jadawów, słabo zaprezentowaną w MBh. Z tekstu MBh dowiadujemy się, że jej założycielem był najstarszy syn Jajatiego Jadu (Yadu). Z imion przydawanych Jadawom wiemy, że były to połączone rody Satwatów, Andhaków, Wrysznich, Bhodźów i Daśarhów. Genealogia zawarta w BhP 9.23-24 uszczegóławia, że potomkowie Yadu byli założycielami dynasti  Haihaja, Widarbha i Kunti (Haihaya, Vidarbha, Kunti) oraz, że od Satwaty wywodzą się rody Andhaka, Wryszni, Bhodźa i Daśarha (Andhaka, Vṛṣṇi, Bhoja, Dāśārha). Informacje te zostały umieszczone na wykresie genealogicznym.

Wasu Uparićara (Dynastie Ćedi i Matsja)

Warto zauważyć, że bhagawatowie wywodzą ród Ćedich od Jadu, jednak MBh wiąże go z postacią Wasu Uparićary (Vasu Uparicara). Król ten miał podbić Ćedich (1.57.2), jest uważany za ich władcę oraz ojca założycieli dynastii nadgangesowych (1.57.28-30):

• Bṛhadratha – dynastia Magadhy,
• Pratyagraha,
• Kuśāmba / Maṇivāhana – miasto Kauśāmbī w kraju Vatsa,
• Macchilla (inna red. Māvella) – prawdopodobnie kraina Malla,
• Yadu – dynastia Yādava (alternatywna linia rodowa w stosunku do syna Jajatiego).

Wasu Uparićara dał również początek rodowi Matsjów. Z jego nasienia połkniętego przez apsarasę w formie ryby rodzą się bliźniacy (1.57.47-55): przyszła żona Śantanu Satjawati (Satyavatī) oraz Matsja – przodek króla Wiraty (Vīrāṭa). MBh nie podaje linii genealogicznej Wasu Uparićary, ale BhP 9.22.4-6 wywodzi go od syna Kuru o imieniu Sudhanu (Sudhanu), co ujmujemy na wykresie.

Pańćalowie

Nieco problemów przysparza dynastia Pańćalów. MBh informuje, że wywodzą się oni od dwóch synów Adźamidny o imionach Parameszthin i Duhszanta (Parameṣṭhin, Duḥṣanta, 1.89.29). Wiemy też, że ojcem Drupady z Pańćalów jest Pryszata (Pṛṣata). Tekst informuje o dawnym królu Pańćalów o Somace (Somaka), który był synem Sahadewy (1.2.119), jednak relacje czasowe między tymi władcami nie są jasne. Tu w sukurs przychodzi ponownie BhP (9.21.35), gdzie jest doprecyzowane, że Mudgala (Mudgala), ma syna o imieniu Diwodasa (Divodāsa), którego potomkiem są Somaka, Pryszata i Drupada (Somaka, Pṛṣata i Drupada). Mudgala ma też córkę o imieniu Ahalja (Ahalyā), z której rodzi się Śaradwat (Śaradvat) – ojciec Krypy i Krypi (historia narodzin rodzeństwa opisana jest w MBh 1.120). Taką też wersję przyjmujemy w schemacie genealogicznym.

Madawi - córka Jajatiego (dynastie Pendźabu)

Z córki Jajatiego Madhawi (Mādhavī) wywodzą się dwie dynastie. Jajati (Yayāti) podarował ją wieszczowi Galawie (Gālava – syn lub uczeń Wiśwamitry), a ten oddawał jej rękę oraz łono kolejnym władcom, tak by urodziła im synów. Pierwszym był król z dynastii Ikszwaku (Ikṣvāku), władcy Ajodhji Harjaśwa (Haryaśva). Gdy Madhawi urodziła mu syna (Vasumanas) Galawa podarował ją Diwodasie (Diodāsa), władcy Kaśi. Z ich związku narodził się Pratardana (Pratardana, 5.115.15). Następnie wieszcz idzie do miasta Bhodźa i ofiarowuje Madhawi Usianarze (Uśīnara), z którym ma ona syna Śibiego (Śibi, 5.116.20). Na końcu przekazuje ją Wiśwamitrze, któremu Madhawi daje potomka o imieniu Asztaka (Aṣṭaka).

BhP wywodzi ród Uśinary i Śibiego od syna Jajatiego Anu i uważa, że Śibi był ojcem czterech protoplastów dynastii z doliny Pendźabu (BhP 9.23.1-3):  

• Vṛṣādarbha – w MBh identyfikowany z samym Śibi,
• Sudhīra – królestwo Sauvīra,
• Madra – królestwo Madra,
• Kekaya – królestwo Kekaya.

Choć nie jest to potwierdzone w MBh, taki związek tradycja zdaje się przypisywać tym rodom i taką wersję przyjmujemy w schemacie genealogicznym.

Dynastie Bengalu i Orisy

Krainy Bengalu i Orisy wywodzą się od potomka Angirasy o imieniu Dirghatamas (Dīrghatamas), zwanego również Gotamą (Gotama). Dirghatamas dociera do królestwa Baliego (Bali), który prosi go by począł potomstwo z jego żoną Sudeszną (Sudeṣṇā). Wieszcz dotyka ciała kobiety i zapowiada, że urodzi pięciu synów o imionach: Aṅga, Vaṅga, Kaliṅga, Puṇḍra i Suhma (1.98.32[5]), którzy staną się protoplastami dynastii wywodzących się od ich imion.

Dynastia ikszwaku

Dynastia słoneczna wywodząca się od Ikszwaku (Ikṣvāku) i wiedzie do Ramy syna Daśarathy oraz Dźanaki króla Widehy. MBh nawiązuje do dynastii jedynie na marginesie opowieści o sławnych władcach z niej pochodzących, np. opowieść o Mućukundzie odnajdujemy w rozdziale 12.75, historię Hariścandry w 3.190, a opowieść o Sagarze i sprowadzeniu Gangi w 3.106. Ponieważ MBh nie podaje listy dynastycznej Ikszwaku, kolejność jej władców na wykresie uporządkowana jest zgodnie z listą dynastyczną zawartą w BhP 9.7-10.