Hala – radło bojowe: Różnice pomiędzy wersjami

Z pl-MahabharataWiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
imported>AndBab
Nie podano opisu zmian
imported>AndBab
Nie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 6 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
== '''Informacje wstępne''' ==
== Informacje wstępne ==
Radło było jednym z najstarszych narzędzi rolniczych służących do spulchniania gleby bez jej odwracania (tę rolę spełniał pług). W różnych krajach radło przyjmowało różne kształty, ale zasada jego działania była podobna (źródło: Hopfen, 1969):
Radło było jednym z najstarszych narzędzi rolniczych służących do spulchniania gleby bez jej odwracania (tę rolę spełniał pług). W różnych krajach radło przyjmowało różne kształty, ale zasada jego działania była podobna (źródło: Hopfen, 1969)<ref>Hopfen, H. J. (1969). ''Farm Implements for Arid and Tropical Regions''. Food & Agriculture Org.</ref>:


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|'''kraj pochodzenia'''
! style="text-align: center;"|'''kraj pochodzenia'''
|'''kształt'''
! style="text-align: center;"|'''kształt'''
|-
|-
|A – Etiopia                          B – Egipt  
|A – Etiopia                         B – Egipt  


C – Nepal                            D – Indie
C – Nepal                          D – Indie


E  – Afghanistan                F – Cypr
E  – Afghanistan                F – Cypr
|
|[[Plik:Typy radła (źródło Hopfen, 1969).png|bezramki|200x200px]]
|}
|}


Tak jak młot z warsztatu kowalskiego, siekiera z ciesielskiego, a ankus od kornaków, tak też radło z ostro zakończonym lemieszem trafiło na listę broni z warsztatu rolniczego. Musiało być jednak niezbyt praktyczne, gdyż ostało się ono w Indiach w rękach tylko jednego bohatera – Balaramy.
Tak jak młot z warsztatu kowalskiego, siekiera z ciesielskiego, a ankus od kornaków, tak też radło z ostro zakończonym lemieszem trafiło na listę broni z warsztatu rolniczego. Musiało być jednak niezbyt praktyczne, gdyż ostało się ono w Indiach w rękach tylko jednego bohatera – Balaramy.


== '''Historia''' ==
== Historia ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Późny okres  harappański''' (1900-1300 p.n.e.) ===
=== Późny okres  harappański (1900-1300 p.n.e.) ===
|-
|-
|Radło zostało wynalezione w epoce neolitu wraz z początkiem  rozwoju rolnictwa ok. 4000 p.n.e. W kulturze harappańskiej znajdujemy  narzędzia z brązu, które mogły służyć jako radła.
|[[Plik:Radło - broń i narzędzia w Muzeum w Harappie.jpg|mały|150x150px|Broń i narzędzia w Muzeum w Harappie (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018).]]
|Broń i narzędzia w Muzeum w Harappie (źródło: zdjęcie  autora).
 
* radło zostało wynalezione w epoce neolitu wraz z początkiem  rozwoju rolnictwa ok. 4000 p.n.e.  
* w kulturze harappańskiej znajdujemy  narzędzia z brązu, które mogły służyć jako radła
|-
|-
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Egipt''' (1300 p.n.e.) ===
=== Egipt (1300 p.n.e.) ===
|-
|-
|Radło mógł ciągnąć człowiek lub  zwierzę. Oto przykład wykorzystania radła w Egipcie.
|[[Plik:Egipskie radło, 1300 p.n.e..jpg|mały|150x150px|Egipskie radło, 1300 p.n.e. (źródło: [[commons:File:Maler_der_Grabkammer_des_Sennudem_001.jpg|wikimedia]]).]]
|Egipskie radło, 1300 p.n.e.


źródło: <nowiki>https://en.wikipedia.org/wiki/Ard_(plough)</nowiki>.
* radło mógł ciągnąć człowiek lub  zwierzę
* oto przykład wykorzystania radła w Egipcie
|-
|-
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Rzeźba i  artefakty od Mauriów do Kuszanów''' (320 p.n.e.-267 n.e.) ===
=== Rzeźba i  artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.) ===
|-
|-
|Kult bohaterów z klanu Wrysznich (''vṛṣṇi'') pojawił się w Indiach jeszcze  przed przybyciem Aleksandra. Wśród nich Kryszna-Wasudewa i Sankarszana-Balarama odgrywają główną rolę. Historycy Aleksandra zdają się identyfikować  Krysznę z Heraklesem, a Balaramę z Dionizosem (Puskás,  1990).
|[[Plik:Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z postacią dzierżącą radło i maczugę.jpg|mały|169x169px|Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z  postacią dzierżącą radło i maczugę (źródło: [[commons:File:MauryanBalaramaCoin3rd-2ndCenturyCE.jpg|wikimedia]]).|alt=]]


 
* kult bohaterów z klanu Wrysznich (''vṛṣṇi'') pojawił się w Indiach jeszcze  przed przybyciem Aleksandra
Najstarszy wizerunek Balaramy pojawia  się na monecie bitej w okresie Mauriów. Widzimy na niej postać dzierżącą w ręku radło i (prawdopodobnie) maczugę – bronie łączone w literaturze epickiej  z Balaramą.
* wśród nich Kryszna-Wasudewa i  Sankarszana-Balarama odgrywają główną rolę
|Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z  postacią dzierżącą radło i maczugę (źródło: <nowiki>https://en.wikipedia.org/wiki/Balarama</nowiki>).
* historycy Aleksandra zdają się identyfikować  Krysznę z Heraklesem, a Balaramę z Dionizosem<ref>Puskás, I. (1990). Magasthenes and the „Indian Gods” Herakles and Dionysos. ''Mediterranean Studies'', ''2'', 39–47. JSTOR.</ref>
* najstarszy wizerunek Balaramy pojawia  się na monecie bitej w okresie Mauriów
* widzimy na niej postać dzierżącą w ręku radło i (prawdopodobnie) maczugę – bronie łączone w literaturze epickiej  z Balaramą
|-
|-
|Na monecie indo-greckiej z II w.  p.n.e. odnalezionej w Ai-Khanoum (Uzbekistan, starożytna Aleksandria nad Oxusem) widnieją dwie postacie – jedna z kołem, druga z radłem i maczugą. Wielce prawdopodobne, że są to Kryszna i Balarama. Radło w rękach drugiego ma  charakterystyczny kształt przypominający rozchyloną literę „z”.
|[[Plik:Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180 p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi „król Agathocles”), awers Balarāma-Saṃkarṣaṇa (na.jpg|mały|150x150px|Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180 p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers: Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi: „król Agathocles”), awers: Balarāma-Saṃkarṣaṇa (napis grecki) (źródło: [[commons:File:Coin_of_the_Bactrian_King_Agathokles.jpg|wikimedia]]).]]


* moneta indo-greckiej z II w.  p.n.e. odnalezionej w Ai-Khanoum (Uzbekistan, starożytna Aleksandria nad  Oxusem)
* widnieją na niej dwie postacie – jedna z kołem, druga z radłem i maczugą – prawdopodobnie Kryszna i Balarama
* radło w rękach drugiego ma  charakterystyczny kształt przypominający rozchyloną literę „z”
* na monetach z okresu indo-scytyjskiego postać utożsamiana z Balaramą dzierży w prawym ręku maczugę
* nad jego lewym  barkiem widnieje symboliczne przedstawienie radła
|}


Na monetach z okresu indo-scytyjskiego  postać utożsamiana z Balaramą dzierży w prawym ręku maczugę, a nad jego lewym  barkiem widnieje symboliczne przedstawienie radła.
== Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego ==
 
 
|Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180  p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers: Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi: „król  Agathocles”), awers: Balarāma-Saṃkarṣaṇa (napis grecki)
 
źródło: <nowiki>https://en.wikipedia.org/wiki/Balarama</nowiki>
 
Moneta Maues’a (90-80 p.n.e.) indo-scytyjski władca,  z postacią Saṃkarṣaṇa-Balarāma,
 
źródło: <nowiki>https://en.wikipedia.org/wiki/Balarama</nowiki>
|}
 
== '''Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego''' ==
W MBh termin ''hala'' pojawia się 5 razy i to w kontekście rolniczym. Jako broń istnieje on jedynie w przydomkach Balaramy (np. ''halāyudha, halin''). W podobnym znaczeniu pojawia się termin ''lāṅgala'', Występuje on 6 razy jako przydomek Balaramy (''lāngalin''), a 9 razy jako pług / radło, w tym przynajmniej trzy razy w znaczeniu broni (na liście wraz z innym orężem). A także termin ''sīra'', występujący raz w imieniu Balaramy (''Sirāyudha'', 9.48.15) i raz w znaczeniu radła (12.133.15).
W MBh termin ''hala'' pojawia się 5 razy i to w kontekście rolniczym. Jako broń istnieje on jedynie w przydomkach Balaramy (np. ''halāyudha, halin''). W podobnym znaczeniu pojawia się termin ''lāṅgala'', Występuje on 6 razy jako przydomek Balaramy (''lāngalin''), a 9 razy jako pług / radło, w tym przynajmniej trzy razy w znaczeniu broni (na liście wraz z innym orężem). A także termin ''sīra'', występujący raz w imieniu Balaramy (''Sirāyudha'', 9.48.15) i raz w znaczeniu radła (12.133.15).


== '''Przypisy''' ==
== Przypisy ==


[[Category: Muktāmukta – do walki wręcz i ciskania]]
[[Category: Muktāmukta – do walki wręcz i ciskania]]

Aktualna wersja na dzień 10:18, 12 lis 2021

Informacje wstępne

Radło było jednym z najstarszych narzędzi rolniczych służących do spulchniania gleby bez jej odwracania (tę rolę spełniał pług). W różnych krajach radło przyjmowało różne kształty, ale zasada jego działania była podobna (źródło: Hopfen, 1969)[1]:

kraj pochodzenia kształt
A – Etiopia                         B – Egipt

C – Nepal                          D – Indie

E – Afghanistan                F – Cypr

Typy radła (źródło Hopfen, 1969).png

Tak jak młot z warsztatu kowalskiego, siekiera z ciesielskiego, a ankus od kornaków, tak też radło z ostro zakończonym lemieszem trafiło na listę broni z warsztatu rolniczego. Musiało być jednak niezbyt praktyczne, gdyż ostało się ono w Indiach w rękach tylko jednego bohatera – Balaramy.

Historia

Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.)

Broń i narzędzia w Muzeum w Harappie (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018).
  • radło zostało wynalezione w epoce neolitu wraz z początkiem rozwoju rolnictwa ok. 4000 p.n.e.
  • w kulturze harappańskiej znajdujemy narzędzia z brązu, które mogły służyć jako radła

Egipt (1300 p.n.e.)

Egipskie radło, 1300 p.n.e. (źródło: wikimedia).
  • radło mógł ciągnąć człowiek lub zwierzę
  • oto przykład wykorzystania radła w Egipcie

Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.)

Moneta z okresu Mauriów (322-185 p.n.e.) z postacią dzierżącą radło i maczugę (źródło: wikimedia).
  • kult bohaterów z klanu Wrysznich (vṛṣṇi) pojawił się w Indiach jeszcze przed przybyciem Aleksandra
  • wśród nich Kryszna-Wasudewa i Sankarszana-Balarama odgrywają główną rolę
  • historycy Aleksandra zdają się identyfikować Krysznę z Heraklesem, a Balaramę z Dionizosem[2]
  • najstarszy wizerunek Balaramy pojawia się na monecie bitej w okresie Mauriów
  • widzimy na niej postać dzierżącą w ręku radło i (prawdopodobnie) maczugę – bronie łączone w literaturze epickiej z Balaramą
Moneta indo-greckiego władcy Agathoclesa (190-180 p.n.e.) ukazująca dwie postacie, rewers: Vāsudeva-Kṛṣṇa (napis brahmi: „król Agathocles”), awers: Balarāma-Saṃkarṣaṇa (napis grecki) (źródło: wikimedia).
  • moneta indo-greckiej z II w. p.n.e. odnalezionej w Ai-Khanoum (Uzbekistan, starożytna Aleksandria nad Oxusem)
  • widnieją na niej dwie postacie – jedna z kołem, druga z radłem i maczugą – prawdopodobnie Kryszna i Balarama
  • radło w rękach drugiego ma charakterystyczny kształt przypominający rozchyloną literę „z”
  • na monetach z okresu indo-scytyjskiego postać utożsamiana z Balaramą dzierży w prawym ręku maczugę
  • nad jego lewym barkiem widnieje symboliczne przedstawienie radła

Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego

W MBh termin hala pojawia się 5 razy i to w kontekście rolniczym. Jako broń istnieje on jedynie w przydomkach Balaramy (np. halāyudha, halin). W podobnym znaczeniu pojawia się termin lāṅgala, Występuje on 6 razy jako przydomek Balaramy (lāngalin), a 9 razy jako pług / radło, w tym przynajmniej trzy razy w znaczeniu broni (na liście wraz z innym orężem). A także termin sīra, występujący raz w imieniu Balaramy (Sirāyudha, 9.48.15) i raz w znaczeniu radła (12.133.15).

Przypisy

  1. ↑ Hopfen, H. J. (1969). Farm Implements for Arid and Tropical Regions. Food & Agriculture Org.
  2. ↑ Puskás, I. (1990). Magasthenes and the „Indian Gods” Herakles and Dionysos. Mediterranean Studies, 2, 39–47. JSTOR.
Źródło: „https://pl-wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php?title=Hala_–_radło_bojowe&oldid=338”