Kategoria:Yantra-mukta – ciskana urządzeniem

Łuk zdecydowanie jest najpopularniejszą bronią MBh. Choć tekst nie poświęca specjalnej uwagi jego budowie czy typom, to ciskane przez niego strzały doczekały się dziesiątek określeń, pośród których ciężko nam zdecydować, które są synonimiczne, a które oznaczają podkategorie.

Strzały są na tyle ważne dla autorów, że dowiadujemy się nawet o ich budowie. I tak lotka strzały to puṅkha. Nazwa wskazuje, że była ona wykonana z piór ptaków drapieżnych (jastrząb, sokół), ale często słyszymy też o lotkach z piór czapli (kaṇka) albo też o wykonanych ze złota. Grot nazywany jest tejana. Może mieć on różne kształty i wykonany być z różnych materiałów. Autorzy często zwracają uwagę na jego ostrość (kṣura, kṣurapra). Są też terminy wiążące go z kamieniem (np. śilīmukha), co najczęściej tłumaczy się jako: „ostrzone na kamieniu”, jednak biorąc pod uwagę kontekst archeologiczny możemy być pewni, że w czasach powstawania MBh używano również grotów kamiennych. Jak wynika z zachowanych artefaktów (kultura szarej ceramiki malowanej), groty strzał były wykonane również z kości, rogów i kości słoniowej. Nie zachowało się jednak to w nomenklaturze. Jedynym terminem, który nawiązuje do kostnego charakteru grotu jest vatsa-danta „zęby cielca”, ale może on wskazywać na kształt grotu, a nie jego materiał.

Najbardziej cenionym materiałem na wykonanie strzały (bądź jej grotu) jest żelazo. I tak często strzały nazywa się żelaznymi (nārāca), a z rzadka półżelaznymi (ardhanārāca). Stoi to w niejakiej opozycji do najpopularniejszych określeń na strzałę, które wskazują, że jej promień wykonany był raczej z twardych łodyg traw lub trzcin (np. trzcin z rodzaju cukrowców Saccharum bengalense):

śara,
bāṇa,
sāyaka.

Poza łukiem do broni ciskanej urządzeniem należy proca. Jedyny termin sanskrycki, który może ją oznaczać – bhindipāla – ma niejasne znaczenie i może równie dobrze wskazywać na: pocisk, krótką strzałkę ciskaną za pomocą tuby, lub po prostu włócznię. Jest to nieco zaskakujące, gdyż procarze byli ważną siłą występującą w armiach Bliskiego Wschodu. Toczone kamienie, które mogłyby być pociskami do proc spotyka się też w kulturze harappańskiej. Zatem brak procarzy w armii indyjskiej byłby dość nietypowy.