| szyk
(vyūha)
|
opis
|
użycie
|
ardhacandra
candrārdha
|
Półksiężyc
- ma dwa rogi: prawy i lewy (dakṣiṇaśṛṅga, vāmaśṛṅga)
- posiada środek oraz tyły
- może być ustawiony tylko z rydwanów (7.17.1)
- ustawiany na jednym poziomie (same deśe 7.17.1)
|
dzień bitwy: 3.
twórca szyku: Arjuna (P)
kontrszyk: garuḍa
strofy: 6.52.2-18
dzień bitwy: 4.
twórca szyku: Dhṛṣṭadyumna (P)
kontrszyk: vyāla
strofy: 6.56.1-7
- niewymieniona z nazwy, taka jak poprzedniego dnia
dzień bitwy: 12.
twórca szyku: wespół przysjęgający (saṃśaptaka) (K), ustawiają szyk atakując Ardźunę
strofy: 7.17.1
dzień bitwy: 15.
twórca szyku: Arjuna (P)
kontrszyk: makara
strofy: 8.7.14-34
|
bārhaspatya
|
Bryhaspatiowy
- prawe i lewe skrzydło (dakṣiṇapakṣa, vāmapārśva)
- przód skrzydeł (prapakṣa)
- grzbiet (pṛṣṭha) – chroniony przez woja na słoniu
- dalej szyk koni, rydwanów
- wygląda jak armia bogów
|
dzień bitwy: 17.
twórca szyku: Karṇa (K)
kontrszyk: parānīkabhid
strofy: 8.31.1-29
|
|
|
Dysk / koło
- Istotą szyku są pierścienie utworzone z czterech formacji: rydwannicy, słonie bojowe, kawaleria, piechota
- szyk jest w wirowym ruchu (7.35.13)
- zwarte ustawienie (7.33.13; 7.35.140)
- wojownicy ubrani na czerwono, w złotych wieńcach (7.33.13-14)
- pierwsza linia – łucznicy
|
dzień bitwy: 13.
twórca szyku: Droṇa (K)
strofy: 7.33.11-20
|
|
|
Dyskowóz
- połączenie czterech formacji: w połowie jest formacją wozu (śakaṭa), w połowie dysku (cakra), w jego środku znajduje się formacja igły (śūcī), w której uchu ukryty jest Dźajadratha. Dodatkowo króla otacza formacja lotosu (padma), nazwana też łonem (garbha).
|
dzień bitwy: 14.
twórca szyku: Droṇa (K)
strofy: 7.63.10-33
|
garuḍa / gāruḍa / suparṇa
|
Orzeł / Garuda
- dziób (tuṇḍa / mukha)
- głowa (śīrṣas)
- dwoje oczu (cakṣus)
- szyja (grīvā)
- grzbiet (pṛṣṭha)
- prawe i lewe skrzydło (dakṣiṇapakṣa, vāmapakṣa)
- ogon (puccha)
- wojownicy „ponad formacją”? (vyūhasyopari)
- wygląda jak ocean goniony wiatrem
- z końców skrzydeł (pakṣānta) wypadają słonie
|
dzień bitwy: 3.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: ardhacandra
strofy: 6.52.2-9
dzień bitwy: 12.
twórca szyku: Droṇa (K)
kontrszyk: maṇḍalārdha
strofy: 7.19.5-20
|
krauñca
|
Żuraw
- siły przednie (agratas, pramukhatas)
- dziób (tuṇḍa)
- głowa (śiras)
- dwoje oczu (cakṣus)
- szyja (grīvā)
- grzbiet / pierś (pṛṣṭha / uras)
- prawe i lewe skrzydło (dakṣiṇapakṣa, vāmapārśva)
- przód skrzydła (prapakṣa)
- końcówki skrzydeł, lotki (pakṣānta) – w nich słonie
- Bryhaspati nauczył tego szyku Indrę podczas wojny bogów i antybogów (6.46.39)
|
dzień bitwy: 2.
twórca szyku: Dhṛṣṭadyumna (P)
kontrszyk: mahāvyūha
strofy: 6.46.41-54
dzień bitwy: 6.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: makara
strofy: 6.71.14-21
dzień bitwy: 11.
twórca szyku: Yudhiṣṭhira (P)
kontrszyk: śakaṭa
strofy: 7.6.15-21
|
mahāvyūha
|
Wielki szyk
- szyk złożony z następujących po sobie generałów otoczonych armiami
- ochrona z lewej i prawej strony (pārśva)
- straże tylne (pṛṣṭha)
- przypomina ocean (sāgaropama, sāgarapratima)
|
dzień bitwy: 2.
twórca szyku: Duryodhana (K)
kontrszyk: krauñca
strofy: 6.47.1-20, 6.48.10
twórca szyku: ustawia król Kalingów na prośbę Durjodhany, aby chronić Dronę
strofy: 6.49.37, 6.50.113
dzień bitwy: 8.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: śṛṅgāṭaka
strofy: 6.83.5-13
dzień bitwy: 9.
twórca szyku: Dhṛṣṭadyumna (P)
kontrszyk: sarvatobhadra
strofy: 6.95.26-40
|
makara
|
Makara
- paszcza (tuṇḍa / mukha) – wchodzi weń Bhima atakując
- głowa (śīrṣa)
- dwoje oczu (cakṣus / netra)
- szyja (grīvā)
- grzbiet (pṛṣṭha / madhya)
- prawy i lewy bok (dakṣiṇapārśva, vāmapārśva)
- dwie nogi przednie (vāmapāda, dakṣiṇapāda)
- dwie nogi tylne (anupāda)
- ogon (puccha)
|
dzień bitwy: 5.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: śyena
strofy: 6.65.4-13
dzień bitwy: 6.
twórca szyku: Dhṛṣṭadyumna (P) na prośbę Judhiszthiry
kontrszyk: krauñca
strofy: 6.71.4-12
dzień bitwy: 16.
twórca szyku: Karṇa (K)
kontrszyk: ardhacandra
strofy: 8.7.14-21
|
maṇḍala
|
Koło
- zwrócona na zachód (pratyaṅmukha)
- otoczona rydwanami, konnicą i słoniami
- każdy słoń chroniony przez 7 rydwanów
- każdy rydwan chroniony przez 7 koni
- przy każdym koniu 10 łuczników
- każdy łucznik chroniony przez 7 tarczowników (carmin)
|
dzień bitwy: 7.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: vajra
strofy: 6.77.11-21
|
maṇḍalārdha
|
Półkole
|
dzień bitwy: 12.
twórca szyku: Yudhiṣṭhira (P)
kontrszyk: suparṇa
strofy: 7.19.4
|
padma / garbha
|
Lotos / łono
- Dźajadrathę chroniącego się w uchu igły (sūcipāśa) otacza formacja lotosu (padma), nazwana też łonem (garbha)
- tworzy ją sześciu najpotężniejszych rydwanników Kaurawów wraz z ich hufcami
|
dzień bitwy: 14.
twórca szyku: Droṇa (K) – ustawiony, by chronić Dźajadrathę wokół szyku śūcī
strofy: 7.63.24
|
parānīkabhid
|
Rozpruwacz wrogów
- chroniona z dwóch stron
- posiada czoło
|
dzień bitwy: 17.
twórca szyku: Arjuna (P)
kontrszyk: bārhaspatya
strofy: 8.31.1-3
|
śakaṭa
|
Wóz
- front (pramukha)
- prawy i lewy bok (dakṣiṇapārśva, savyapārśva)
- skraj prawego i lewego skrzydła (prapakṣa)
|
dzień bitwy: 11.
twórca szyku: Droṇa (K)
kontrszyk: krauñca
strofy: 7.6.15
|
sarvatobhadra
|
Wszędyszczęsny
- front (mukha, pramukha, agratas)
- środek / grzbiet (madhya, pṛṣṭhata)
- prawe i lewe skrzydło (dakṣiṇapārśva, vāmapārśva)
|
dzień bitwy: 9.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: mahāvyūha
strofy: 6.95.38
dzień bitwy: 18.
twórca szyku: Śalya
kontrszyk: Pandawowie odpowiedzieli dzieląc swą armię na trzy części pod trzema dowódcami
strofy: 9.7.19-28
|
śṛṅgāṭaka
|
Wielorożny
- rogi (śṛṅga) – w l.mn.
- pępek (nābhi)
- środek (madhya)
- tył (paścāt)
|
dzień bitwy: 8.
twórca szyku: Dhṛṣṭadyumna (P)
kontrszyk: mahāvyūha
strofy: 6.83.16-22
|
sūcī
|
Igła
- powinien być zastosowany gdy w armii jest mniej żołnierzy niż u przeciwnika (6.19.4-5, 12.101.44)
- wojsko ma tworzyć zwarty szyk (saṃhata), a nie luźny (vistāra)
- sugeruje ją Judhiszthira na początku bitwy, gdyż jego armia jest mniej liczna, jednak Ardźuna wybiera szyk wadźry
- ustawiany, by kogoś chronić – osoba chroniona znajduje się w uchu igły (sūcipāśa) – lub by się przedrzeć przez szyki wroga
|
dzień bitwy: 6.
twórca szyku: Judhiszthira sugeruje ten szyk, by przedrzeć się na pomoc Bhimie
strofy: 6.73.51-55
dzień bitwy: 14.
twórca szyku: Droṇa (K) – ustawiony, by chronić Dźajadrathę w środku szyku cakraśakaṭa
strofy: 7.63.24-27
|
śyena
|
Jastrząb
- dziób (mukha)
- głowa (śīrṣa)
- dwoje oczu (netra)
- szyja (grīvā)
- grzbiet (pṛṣṭha / madhya)
- prawe i lewe skrzydło (dakṣiṇapakṣa, vāmapakṣa)
|
dzień bitwy: 5.
twórca szyku: Dhṛṣṭadyumna (P)
kontrszyk: makara
strofy: 6.65.4
|
vajra
|
Piorun
- dowódca idzie na czele (agraṇī / agratas)
- pierwszego i każdego z kolejnych dowódców chronią stróże kół (cakrarakṣa) oraz straż tylna (pṛṣṭhagopa)
- szyk wszędzie mający front (sarvatomukha)
- opisany przez Indrę (6.19.7)
|
dzień bitwy: 1.
twórca szyku: Arjuna (P)
kontrszyk:
strofy: 6.19.6-35
twórca szyku: Yudhiṣṭhira (P)
kontrszyk: sarvatobhadra
strofy: 6.22.1-14
- tekst nie podaje nazwy, ale układ podobny
dzień bitwy: 7.
twórca szyku: Yudhiṣṭhira (P)
kontrszyk: maṇḍala
strofy: 6.77.21
|
vyāla
|
Drapieżnik
- wygląda jak niebo z chmurami podczas pory deszczowej
|
dzień bitwy: 4.
twórca szyku: Bhīṣma (K)
kontrszyk: ardhacandra (nie wymieniona z nazwy, taka jak poprzedniego dnia)
strofy: 6.56.1-7
|
