Dorzecze Gangesu i Jamuny (doab)
Lewe dopływy Gangesu
| nazwa, ilość wzmianek | opis |
| Gaṇgā (326) | Ganges
święta rzeka i bogini ją uosabiająca. Starsza córka Himawaty i Menaki. Żona króla Śantanu i matka Bhiszmy. Matka Kartikeji. Jej wierzchowcem jest potwór wodny (makara). Płynie przez nieboskłon jako Droga Mleczna (Ākāśagaṅgā). Na ziemi pojawia się na skutek modlitw króla Bhagirathy. Impet jej spadającego strumienia bierze na swą głowę Śiwa (w ikonografii pojawia się w koku jego splątanych włosów). Spadając z góry Meru rozdziela się na cztery strumienia płynące w cztery strony Dźambudwipy. Nazywana jest płynącą trzema drogami (tripathagā), co wskazuje, że przebiega przez trzy światy (Ganges w niebiosach zwany jest Mandakini, na ziemi Gangą, a światach podziemnych Bhogawati). Powstaje z połączenia dwóch strumieni: Bhāgīrathī i Mandākinī. Za miejsce jej powstania uważa się Gangotri. Rzeka zmienia swój górski bieg i wypływa na niziny w Hardwarze nazywanym bramą Gangi (Gaṅgadvāra). Z Jamuną łączy się w Prajag. miasta: Hāstinapura, Kāmpilyā, Kauśāmbī, Vārāṇasī, Campā krainy: Kuru, Pañcāla, Vatsa, Kāśi, Magadha, Aṅga, Suhma, Vaṅga, Puṇḍra inne nazwy: Bhāgīrathī (46), Jāhnavī (30), Tripathagā (10), Jahnusutā, Devanadī, Ākāśagaṅgā, Śailasutā, Haimavatī, Samudramahiṣī |
| Bhāgīrathī (46) | Bhagirathi
jedno z głównych źródeł Gangesu – początek w Gangotri, łączy się z Mandakini (Mandākinī) tworząc Ganges w Dewaprajadze przed Rishikesh. Alternatywna nazwa na określenie Gangesu. |
| Mandākinī (11) | Alaknanda
jedno z głównych źródeł Gangesu. Ma swój początek w Kedaranath, łączy się z Bhagirathi (Bhāgīrathī) tworząc Ganges w Devaprayag przed Rishikesh. Określenie Gangesu płynącego przez niebiosa. |
| Varāṇasī (1) | Varuna
lewy niewielki dopływ Gangesu, znany z tego że płynie przez Waranasi miasto: Vārāṇasī kraina: Kāśi |
| Gomatī (19) | Gomati lub Gomul
lewy dopływ Gangesu (wpada za Waranasi). Rzeka znana z miejsca pielgrzymkowego położonego na jej brzegu. W lesie Naimisza miała miejsce ofiara podczas której recytowano MBh i purany miejsce pielgrzymkowe: Naimiṣa lub prawy dopływ Sindhu (Gomul). |
| Sarayū (12) | Ghaghra
lewy dopływ Gangesu, znana z przepływania przez królestwo Ramy – Ajodhję. Dziś Saraju nazywana jest jedynie górna część Ghagry płynąca przez Ajodhję. Swe źródła, wraz z Indusem, Satledźem i Brahmaputrą, ma w okolicach góry Kailasa miasto: Ayodhyā kraina: Kosala |
| Sadānīrā (2) | Rapti
lewy dopływ Ghagry (dopływ Gangesu). Płynęła na granicy Kosali i Videhy. Czasem identyfikowana jako Gandaki, ale MBh (2.18.27) wymienia obie rzeki razem miasto: Śrāvasti krainy: Kosala, Malla inne nazwy: Karatoyā (nazwa zaświadczona w Amarakośa 1.10.33) |
| Hiraṇvatī (6) | Hiranyavati
prawy dopływ rzeki Khanua (dopływ Chhoti Gandak – dopływ Ghagry – dopływ Gangesu). W tekstach buddyjskich występuje jako Hiranjawati (Hiraṇyavatī), rzeka przy której zmarł i został skremowany Budda miasta: Kuśinagara krainy: Malla |
| Gaṇḍakī (4) | Gandaki
lewy dopływ Gangesu, wpada za Waiśali. W górnym biegu płynie przez Nepal tworząc najgłębszą dolinę świat (między Dhaulagiri i Annapurną). W późniejszym hinduizmie słynie z czarnych kamieni (amonity) znajdowanych w jej nurcie, wielbionych jako reprezentacje Wisznu (śālīgrāma) miasta: Vaiśālī krainy: Malla, Videha |
| Kauśikī (25*) | Kośi
lewy dopływ Gangesu, wpada za Ćampą (Campā). Płynie przez Tybet, Nepal i Indie, nazywana też Saptakośi, jako że zbiera nurty siedmiu rzek miasta: Aṅga krainy: Campā |
| Tāmrā (3) | Tamor
lewy dopływ Kośi (dopływ Gangesu). Jedna z głównych rzek wschodniego Nepalu krainy: Kirāta |
| Karatoyā (5) | Karatoya
prawy dopływ Brahmaputry. Rzeka płynąca przez stolicę Pundry (identyfikowaną jako Mohasthangarh), dziś niewielkich rozmiarów kraina: Puṇḍra |
| Lauhitya (5) | Brahmaputra
„miedziana”, łączy się z deltą Gangesu w kraju Pundra (Puṇḍra). Powstaje w okolicach jeziora Manasarowar w pobliżu góry Kailasa wspólnie z Indusem, Satledźem i Ghaghrą krainy: Prāgjyotiṣa, Puṇḍra, Vaṅg |
Prawe dopływy Gangesu
| nazwa, ilość wzmianek | opis |
| Yamunā (64) | Jamuna
rzeka biorąca początek w górach Kalinda, stąd też nazywana Kalindi. Uważana za córkę Słońca i Sańdźńi. Identyfikowana jako siostra Jamy – boga śmierci. Nad jej brzegami miała znajdować się pasterska wioska, w której wychował się Kryszna. Łączy się z Gangą w okolicy Prajag. miasta: Indraprastha, Mathurā, Ekacakrā, Kauśāmbi krainy: Kuru, Vṛṣṇi, Vatsa inne nazwy: Kālindī (3), Kalmāṣī |
| Carmaṇvatī (14) | Chambel
„skórozdobna”, prawy dopływ Jamuny, wpada przy: Ekaćakrze (Ekacakrā). Jej słynnym dopływem jest Parnaśa (Parṇāśā) identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati miasto: Ujjayinī, Ekacakrā krainy: Avanti, Kunti, Karūṣa |
| Parṇāśā (4) | Banas
lewy dopływ Chambel (dopływ Jamuny). W wypływa z południowej części gór Aravalli. Czasem identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati (Dṛṣadvatī). W MBh jej synem jest Śrutajudha (Śrutāyudha) |
| Vetravatī (5) | Betwa
prawy dopływ Jamuny, wpada przed Kauśambi (Kauśāmbī). Rzeka Widiśa (Vidiśā) ma płynąć przez stolicę Daśarnów, jeśli przyjmiemy, że ową stolicą jest współczesna miejscowość Vidiśa, to tak mógł być nazywany górny bieg Betwy, dalej do ujścia nosiła ona miano Wetrawati miasto: Vidiśā krainy: Daśārṇa, Karūṣa, Vatsa inne nazwy: Vidiśā (2) |
| Daśārṇa (29*) | Dhasan
prawy dopływ Betwy (dopływ Jamuny). Nazwa pochodzi od ludu Daśarna i w znaczeniu nazwy ludu najczęściej pojawia się w MBh kraina: Daśārṇa |
| Śuktimatī (4) | Beehar-Tamas
prawy dopływ Tamas (prawy dopływ Gangesu). Ma płynąć przy stolicy kraju Ćedich Śuktimati (Śuktimatī), jeśli przyjmiemy, że była nią Rewa będzie to rzeka Beehar miasto: Śuktimatī kraina: Cedi |
| Śona (10) | Sone
prawy dopływ Gangesu, wpada na wysokości Waiśali (Vaiśālī) krainy: Cedi, Magadha |
| Phalgu (2) | Falgu
prawy dopływ Gangesu , wpada na wysokości Radźagrychy (Rājagṛha). Rzeka znana z tego, że przepływa przez Gaję – miejsce pielgrzymkowe, w którym spełnia się ryty zaduszne. Dziś prawie wyschła miasto: Gayā kraina: Magadha |
