Zabicie Abhimanju (abhimānyuvadha)

Zabicie Abhimanju

Dzień trzeci generalstwa Drony (Abhimānyuvadha / Tṛtīyadivasa 7.32-51)

Streszczenie

Trzecia sekcja księgi Drony poświęcona jest dokonaniom i śmierci syna Ardźuny – Abhimanju. Składa się ona z dwudziestu rozdziałów, które możemy podzielić na  trzy części:

1. Pierwsze trzy (32-34) stanowią wstęp. Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju, rozpacza nad zabitym wnukiem i prosi o dokładny opis wydarzeń. Drona ustawia szyk dysku i bardowie informują czytelnika, że jedynie Abhimanju może go przerwać.
2. Rdzeniem sekcji są rozdziały od 35 do 48 opisujące zmagania Abhimanju wewnątrz pierścienia Drony. Tu wyróżniają się dwa rozdziały (41-42) przedstawiające błogosławieństwo Dźajadrathy, dzięki któremu może on powstrzymać Pandawów.
3. Ostatnie trzy rozdziały (49-51) to lamentacje po śmierci młodego bohatera, po których Ardźuna przysięga zabić Dźajadrathę.

Szyk dysku – cakravyūha (MBh 7.33-35)

Dla przebiegu walki istotny jest szyk dysku (cakra), uformowany przez Dronę. Rozstawienie w nim poszczególnych dowódców zostało opisane w MBh 7.33.11-20, a jego przełamanie i kolejne warstwy w rozdziale 7.35. Istotą szyku są pierścienie składające się z czterech części armii. Zewnętrzny stanowią rydwannicy, po nich następuje formacja słoni, następnie kawaleria i na końcu piechota. Cały szyk jest w wirowym ruchy (7.35.13). Autorzy często zwracają uwagę na jego zwarte ustawienie (7.33.13; 7.35.14). Szyk nie jest pozbawiony walorów estetycznych – wszyscy wojownicy ubrani są na czerwono i stoją pod czerwonymi flagami, a jedynym złotym akcentem są wieńce i proporce (7.33.13-14). Jako pierwszą linię uderzeniową Drona ustawił łuczników, na których czele stanął syn Durjodhany, Lakszmana. Dalej stał sam generał, a za nim Dźajadratha chroniony z jednej strony przez Aśwatthamanę z 30 synami Dhrytarasztry, a z drugiej Śakuniego, Śalję i Bhuriśrawasę. Jednak rozstawienie tych wojowników nie ma znaczenia w opisie walk. Gdy Abhimanju dostaje się do wnętrza szyku, wszyscy dowódcy walczą z nim wewnątrz szyku, bez widocznego porządku. Na zewnątrz formacji pozostaje jedynie Dźajadratha, gdyż sam szyk po zamknięciu stanowi wystarczającą ochroną.

Dział ma ogromną potencję:

1. budząca sympatię postać głównego bohatera – młody wojownik, ukochany syn Ardźuny, o niezwykłych umiejętnościach;
2. intrygująca fabuła – bohater musi się przedrzeć przez formację nie do złamania i bez wsparcia walczyć z potężnymi oponentami;
3. tragizm – zostaje otoczony i podstępnie zabity przez sześciu wrogów.

Mimo tego potencjału, narracja często jest dość jednostajna i brak w niej wartkości. Można odnieść wrażenie, że bardowie rozbudowują ją, by zwiększyć objętość sekcji. Przyczyną tego może być fakt, że opowieść o Abhimanju zyskała popularność i chciano odwlec wielką kulminację. Rozdziały są stosunkowo krótkie (ok. 20 strof), pełne pochwał bohatera i opisów pobojowiska. Bohater jednak, poza Bryhadbalą i Lakszmaną (synem Durjodhany), nie uśmierca nikogo znaczącego. Pozostali zabici przez niego wojownicy nie odgrywają ważnej roli w narracji, ale są istotni ze względu na swe relacje pokrewieństwa: brat Karny, brat i syn Śalji, syn władcy Magadhy.

W sekcji nie brak pięknych opisów i ciekawych fragmentów. Do takich można zaliczyć wprowadzającą rozmowę Abhimanju z Judhiszthirą, a następnie ze swym woźnicą (7.34-35). Fragment przedstawia dylematy targające bohaterami, przeczucie nieuchronności klęski i postawę względem niej. Intrygującym rozdziałem jest 7.38, w którym Drona wychwala Abhimanju, czym doprowadza do wściekłości Durjodhanę. Rozdział zaczyna się od mowy Drhytarasztry o sprzecznych uczuciach względem zwycięstwa Abhimanju. Dalej ta ambiwalencja ukazana jest w postawie Drony, który nie może powstrzymać się od sławienia młodego bohatera. Prowadzi to do silnie emocjonalnej reakcji Durjodhany na słowa mistrza.

Opis walki Abhimanju zyskuje na dynamice w ostatnich trzech rozdziałach przed lamentacjami (7.45-47), począwszy od walki z synem Durjodhany. W rozdziale 45 pojawia się lista sześciu wojowników, którzy otaczają syna Ardźuny: Drona, Krypa, Karna, Aśwatthaman, Krytawarman, Bryhadbala. Chociaż jeden z nich (Bryhadbala) zostaje zabity przez Abhimanju, to w ostatnim starciu znów mowa jest o sześciu wielkich wojach atakujących chłopca. Jest to więc raczej liczba należąca do schematu narracyjnego – faktycznie możemy doliczyć się znacznie większej liczby atakujących go wojowników.

Rozdział poświęcony śmierci Abhimanju jest majstersztykiem narracyjnym. Wspaniale przedstawia bezradność wielkich wojowników przed obliczem walecznego chłopca, jego bitewne zdolności (włożone w usta Drony), knowania Śakuniego i Karny. Drona zdaje się wahać, czy odpowiedzieć Karnie na jego pytanie, jak można pokonać chłopca, jednak ostatecznie doradza podstępny plan pozbawienia bohatera łuku i rydwanu. Abhimanju zmuszony jest chwycić za miecz i tarczę (tu pojawia się baśniowy opis kroczenia chłopca po przestworzu), następnie dysk, a ostatecznie maczugę. Opis samej śmierci pozostawia czytelnika z lekkim niedosytem, ale robi wrażenie przypadkowością – wycieńczony, poraniony bohater ginie bardziej ze zmęczenia niż zadanego mu razu maczugą.

Koniec rozdziału 7.48 przeraża grozą. Przedstawia zmierzch, pobojowisko i trupożerne zwierzęta rozciągające zwłoki po polu. Ostatnia część sekcji poświęcona jest lamentacjom po śmierci Abhimanju. Na przykładzie skarg Judhiszthiry i Ardźuny poznajemy możliwy schemat lamentacji wygłaszanej przy marach poległego: wymienienie dokonań, pochwała zalet, wspominanie przerwanych relacji rodzinnych, opis smutku własnego i krewnych. Szczególnie przejmująca jest rozpacz Ardźuny – przeczucie nadchodzącego nieszczęścia, niedopuszczanie do siebie usłyszanej wieści, dylemat jak przekazać ją krewnym.

Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji

• listy oręży, zbroi, części rydwanu, osprzętu militarnego na pobojowisku (7.35.22-44; 7.37.1-8; 7.40.7-24; 7.43.13-21; 7.48.22-31),

• opisy dobrze przygotowanych do walki koni (7.35.9-10; 36-38; 7.42.1-6) – dowiadujemy się, że optymalny wiek dla konia to 3 lata (wiek pełnej siły słonia, jaki podaje MBh 7.27.20 to 60 lat),
• błogosławieństwo otrzymane przez Dźajadrathę (7.41) – historia zyskania przychylności Śiwy,
• opis zmierzchu, pobojowiska (rozbudowana metafora rzeki trupów), zwierząt rozciągających i pożerających zwłoki (7.48.41-53).
• lista grzeszników, których światy osiągnie Ardźuna, gdy nie dopełni przysięgi (7.51-25-36) – podobna do zamieszczonej przy okazji ślubowania Trigartów (7.16.29-36).

Rozdziały

nr strof	streszczenia rozdziałów
32. Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju (Abhimānyuvadha)
1-5	Opis klęski dnia poprzedniego – przygnębienie Kaurawów.
6-14	Durjodhana wyrzuca Dronie stronniczość względem Pandawów, Drona ripostuje i zapowiada stworzenie formacji nie do pokonania.
15-20	Sandźaja streszcza wydarzenia dnia: Ardźuna ponownie wezwany przez tych, co przysięgli, Drona formuje szyk dysku, Abhimanju go przerywa, zabija licznych wojowników i sam ginie.
21-24	Dhrytarasztra opłakuje śmierć Abhimanju, skarży się na kodeks rycerski i prosi o szczegóły wydarzeń.
25-26	Zapowiedź opowieści.
33. Pochwała synów Pandu i Abhimanju – formacja dysku (Durgakarmaṇi Vyūharacana)
1-10	Sandźaja wychwala Krysznę, każdego z pięciu Pandawów i oznajmia, że ich przymioty są obecne w Abhimanju.
11-20	Opis formacji dysku: czerwone stroje i złote ozdoby wojowników, Lakszmana zajmuje pozycję na czele, rozstawienie pozostałych wojów.
34. Abhimanju obiecuje przerwać szyk Drony (Abhimanyupratijñā)
1-10	Lista wojowników, którzy atakują Dronę – siła preceptora, który ich wszystkich powstrzymuje.
11-17	Judhiszthira prosi Abhimanju o przełamanie formacji, czego mogą dokonać jedynie cztery osoby: Abhimanju, Ardźuna, Kryszna i Pradjumna.
18-23	Abhimanju wyjaśnia, że Ardźuna objawił mu jak przełamać ów szyk, ale nie potrafi z niego wyjść, Judhiszthira i Bhima zapewniają, że podążą za nim.
24-29	Abhimanju zgadza się przełamać szyk i przynagla Sumitrę, by prowadził jego rydwan ku formacji Drony.
35. Abhimanju łamie szyk dysku (Vyūhapraveśesenākṣobha / Senāpraveśe Cakravyūhabhaga)
1-8	Woźnica Sumitra ostrzega Abhimanju przed podjęciem zadania, a Abhimanju się przechwala.
9-21	Abhimanju rusza ku formacji Drony: pochwała koni, opis starcia.
13-18	Formacja przypomina wir składający się z czterech części armii – przerwanie gęstego szyku, hałaśliwy atak wojsk na Abhimanju.
19-33	Zgromienie formacji rydwanów: lista broni w rękach obciętych przez Abhimanju, ozdoby widoczne na obciętych głowach, części zniszczonych rydwanów.
34-35	Zgromienie formacji słoni: części rzędu widoczne na powalonych słoniach.
36-39	Zgromienie kawalerii: charakterystyka dobrych rumaków.
40-44	Zgromienie pieszych i rejterada Kaurawów.
36. Walka wewnątrz formacji dysku – klęska Kaurawów (Kauravaparājaya / Cakravyūhe abhimanyuyuddha)
1-8	Durjodhana rusza ku Abhimanju, Drona wysyła z nimi wojowników, którzy ratują księcia (lista).
9-19	Drona z największymi rydwannikami otacza syna Ardźuny i przypuszcza atak, Abhimanju ich odpiera.
20-25	Abhimanju zabija Aśmakę i ponownie nacierają na niego zebrani herosi na czele z Durjodhaną (lista).
26-36	Abhimanju przeszywa na wylot Karnę, zabija trzech wojów i pokonuje Śalję – wojska Drony dezerterują.
37. Zręczność Abhimanju – zabicie brata Śalji (Cakravyūhe abhimanyuyuddha)
1-8	Brat Śalji w odwecie atakuje Abhimanju, a ten go zabija: lista osprzętu militarnego.
9-14	Abhimanju gromi wojowników z Madry atakujących w odwecie za śmierć brata władcy.
15-23	Pochwała umiejętności Abhimanju.
38. Drona wychwala Abhimanju, czym denerwuje Durjodhanę (Cakravyūhe abhimanyuyuddha / Śāmanasamāgama)
1-2	Dhrytarasztra mówi o sprzecznych uczuciach wobec sukcesu Abhimanju i prosi o dalszą relację.
3-8	Abhimanju atakuje Kaurawów.
9-20	Drona wychwala syna Ardźuny, czym rozwściecza Durjodhanę, który zarzuca mu stronniczość i prosi przyjaciół o natychmiastowe uśmiercenie Abhimanju.
21-30	Duhśasana przyrzeka zabić syna Ardźuny i rusza na niego.
39. Pokonanie Duhśasany i Karny (Karṇaduḥśāsanaparājaya)
1-12	Abhimanju wypomina Duhśasanie jego grzechy i pozbawia go świadomości.
13-19	Wojska Pandawów nagradzają aplauzem czyn Abhimanju i rzucają się, by przerwać pierścień Drony.
20-31	Durjodhana podjudza Karnę do ataku na syna Ardźuny, ten pokonuje go – z opresji ratuje go brat.
40. Abhimanju zabija brata Karny i wytraca armię (Senāvimarda)
1-6	Abhimanju obcina głowę brata Karny , a jego zmusza do dezercji.
7-24	Waleczne i krwawe dokonania Abhimanju – opis pobojowiska (listy części rydwanu i militarnych utensyliów).
41. Błogosławieństwo Dźajadrathy (Jayadrathavarapradāna)
1-2	Dhrytarasztra pyta, czy ktoś wdarł się za Abhimanju do wnętrza pierścienia Drony.
3-4	Lista wojowników ciągnących za synem Ardźuny.
5-7	Dźajadratha staje na drodze Pandawom i ich powstrzymuje.
8-10	Dhrytarasztra pyta jak to możliwe, że władca Sindhu w pojedynkę wstrzymał Pandawów.
11-20	Opowieść o błogosławieństwie, które otrzymał Dźajadratha: król, pokonany przez Bhimę, gdy chciał porwać Draupadi, podejmuje ascezę; we śnie przychodzi do niego Śiwa; Dźajadratha prosi o błogosławieństwo pokonania Pandawów i je otrzymuje.
42. Dźajadradha powstrzymuje Pandawów (Jayadrathayuddhe pāṇḍavasenāparājaya / Saindhavavaranirūpaṇa)
1-6	Opis koni, rydwanu, sztandaru i zbroi Dźajadrathy.
7-19	Dźajadratha pokonuje Pandawów, szyk Drony się  zamyka.
43. Abhimanju wytraca armię Kaurawów – opis pobojowiska (Kauravasenāmardana)
1-5	Kaurawowie oblegają Abhimanju.
6-12	Pojedynek z synem Karny Wryszaseną, zabicie Wasatiego.
13-21	Opis obciętych członków i pobojowiska (części rydwanu i uzbrojenie).
44. Abhimanju morduje książęta (Rājaputrasainyamardana)
1-8	Pełen porównań opis pogromu Abhimanju.
9-20	Abhimanju zabija syna Śalji Rukmarathę, następnie walczy z jego braćmi i zwolennikami.
21-27	Aby wydostać się z osaczenia, używa pocisku gandharwów powodującego „złudę rydwanów” (rathamāyā) – pogrom.
28-30	Atak Durjodhany i jego ucieczka.
45. Zabicie Lakszmany i Krathy (Lakṣmaṇavadha / Krāthavadha)
1-3	Dhrytarasztra przypisuje dokonania syna Ardźuny jego prawości i pyta się o dalsze losy bitwy.
4-7	Opis dezercji wojsk Durjodhany.
8-17	Zabicie syna Durjodhany Lakszmana.
18-26	Durjodhana posyła na Abhimanju wojowników – zabicie Krathy i ponowna ucieczka wojsk.
46. Pojedynek z sześcioma oponentami – zabicie Bryhadbali (Bṛhadbalavadha)
1-19	Abhimanju oblega sześciu rydwanników, taka sama lista jak w poprzednim rozdziale (7.45.19): Drona, Krypa, Karna, Aśwatthaman, Krytawarman, Bryhadbala – opis pojedynku (liczby strzał ciśniętych przeciw każdemu).
20-24	Zabicie Bryhadbali.
47. Przecięcie cięciwy (Dhanurjyāchedana)
1-5	Walka Abhimanju z Karną: opis wyglądu poranionych wojowników, zabicie sześciu towarzyszy Karny.
6-15	Dokonania bitewne Abhimanju: zabija syna władcy Magadhy, walczy z Krytawarmanem, synem Duhśasany i Śalją.
16-30	Dyskusja na temat możliwości pokonania Abhimanju: Śakuni radzi, by zaatakować Abhimanju razem; Karna pyta Dronę, jak można pokonać chłopca; Drona opisuje kunszt Abhimanju i radzi, by od tyłu przeciąć mu cięciwę i zabić konie.
31-33	Wspólny atak sześciu wojów na Abhimanju: Karna przecina łuk; Krytawarman zabija konie; Krypa zabija bocznych woźniców.
34-37	Abhimanju walczy mieczem i tarczą, unosząc się w powietrzu: Drona przecina miecz, Karna niszczy tarczę.
38-40	Abhimanju zlatuje na ziemię i z dyskiem w dłoni napada na Dronę: opis wyglądu Abhimanju (metrum trisztubh).
48. Śmierć Abhimanju – opis pobojowiska (Abhimanyuvadha / Saṃgrāmabhūmivarṇana)
1-9	Wojownicy otaczający Abhimanju niszczą mu dysk, chłopiec chwyta maczugę i atakuje Aśwatthamanę: ucieczka syna Drony, Abhimanju niszczy jego rydwan, zabija brata Śakuniego, gromi Gandharczyków i innych.
10-13	Syn Duhśasany atakuje Abhimanju – walka na maczugi i śmierć Abhimanju.
14-21	Opis martwego Abhimanju otoczonego przez wojska Kaurawów: radość Kaurawów i smutek pozostałych, oskarżenie o nieprawą walkę.
22-31	Opis pobojowiska: walający się osprzęt i trupy.
32-35	Dezercja wojsk Pandawów, Judhiszthira zawraca wojowników przemową.
36-40	Sandźaja wychwala dokonania Abhimanju i opisuje smutny powrót do obozu.
41-53	Opis zmierzchu, pobojowiska i rozwlekania zwłok przez trupożerne zwierzęta (metrum dwunastosylabowe).
49. Lamentacja Judhiszthiry (Yudhiṣṭhirapravilāpa)
1-3	Wojownicy po stronie Pandawów odkładają oręże i otaczają Judhiszthirę, ten rozpoczyna lamentację.
4-21	Rozpacz Judhiszthiry: opis dokonań zmarłego; niemożność powiadomienia krewnych (Ardźuny, Subhadry, Kryszny); obwinianie się za śmierć bratanka; pragnienie śmierci wraz z poległym; wspomnienie dokonań Ardźuny i opis swego bólu.
50. Lamentacja Ardźuny (Arjunavilāpa)
1-17	Wieczorem po zabiciu wespół przysięgających, Ardźuna w drodze do obozu rozmawia z Kryszną: przeczucie nieszczęścia; opis złych omenów; widok smutnego obozowiska; zgadywanie, co mogło się wydarzyć, i strach o bliskich.
18-27	Ardźuna pyta braci, co się wydarzyło i dlaczego nie wita go Abhimanju, a domyśliwszy się śmierci syna, prosi o relację z wydarzeń dnia.
28-36	Ardźuna opisuje piękno syna, jego wspaniałe cechy i swój ból (wspólny motyw: „jak me serce ciszy zazna?”).
37-40	Zestawienie wygodnego życia chłopca z jego martwym ciałem leżącym na polu bitwy.
41-43	Uskarżanie się na nieubłagalność losu i opis wejścia syna do miasta śmierci.
44-55	Ardźuna pyta Judhiszthirę o ostatnie chwile życia syna, opisuje swój ból oraz niemożność poinformowania matki i żony o wydarzeniu.
56-60	Ardźuna relacjonuje posłyszaną mowę Jujutsu, w której karci on wesołość Kaurawów i zapowiada odwet Ardźuny.
61-69	Kryszna pociesza Ardźunę, mówiąc o przeznaczeniu wojowników i radzi, by pokrzepił bliskich.
70-78	Ardźuna karci bliskich, że nie ochronili mu syna, i pyta o szczegóły jego klęski.
79-83	Sandźaja opisuje konsternację Pandawów i niemożność przemówienia do cierpiącego Ardźuny.
51. Przysięga Ardźuny (Arjunapratijñā)
1-15	Judhiszthira relacjonuje wydarzenia wiodące do śmierci Abhimanju.
16-24	Ardźuna omdlewa, a odzyskawszy przytomność, przyrzeka zabić Dźajadrathę, którego uznaje głównym winowajcą (powtarzający się motyw: „jutro zmorzę Dźajadrathę”).
25-36	Lista grzeszników, których światy osiągnie Ardźuna, gdy nie dotrzyma danego słowa (zabójca matki i ojca, spółkujący z żoną mistrza itd.; powtarzający się motyw: „…niechaj mym udziałem będzie, gdy nie zmorzę Dźajadrathy”).
37- 43	Ardźuna składa dodatkową przysięgę, że popełni samobójstwo, jeśli następnego dnia nie zabije Dźajadrathy (metra mieszane: piętnastosylabowe, trisztubh, dwunastosylabowe i anusztubh).