Góry

Mapa Indii - góry

Pasma górskie

Choć w MBh wymienione są liczne góry lądu Dźambu (Niṣadha, Nīla, Śveta, Śṛṅgavat) i dalszych krain-wysp, to większość z nich należy uznać za mitologiczne. Tutaj zajmujemy się jedynie tymi, których położenie możemy identyfikować na subkontynencie Indyjskim. Liczne terminy oznaczające górę (giri, parvata, adri, śaila, naga, acala, śikharin) mogą wskazywać na pojedynczy szczyt lub też na pasmo górskie. Gdy bardowie chcą być bardziej specyficzni pasma górskie nazywają „górską rodziną” (kulaparvata). Siedem takich pasm, które mają znajdować się w Indiach (dzielnica Bharaty jako cześć lądu Dźambu) wymienionych jest w strofie 6.10.10: Mahendra, Malaya, Sahya, Śuktimat, Ṛkṣavat, Vindhya, Pāriyātra. Ich identyfikacja jest dość problematyczna, gdyż możemy dokonać jej jedynie na podstawie skąpych odniesień przestrzennych (towarzystwa krain i rzek z jakimi są one wymieniane).

nazwa	opis	ilość wzmianek
Mahendra	Ghaty Wschodnie (północna część) góry w Orisie, dystrykt Gajapati. W tych górach miał oddawać się ascezie Rama z toporem (Paraśurāma) po oddaniu ziemi Kaśjapie i to z nim kojarzone są one najczęściej w MBh. Odwiedza je Judhiszthira podczas swej pielgrzymi, a  Markandeja widzi je w brzuchu Narajany.	(37)
Malaya	Ghaty Zachodnie (południowa część) góry na wybrzeżu malabarskim w Kerali, od Mangalore na południe. Markandeja widzi je w brzuchu Narajany. Przekraczają je małpy szukające Sity w drodze na Lankę. Widnieją też jako godło na sztandarze króla Pandjów (Pāṇḍya, Malayadhvaja). Zgodnie z tradycją puraniczną (Matsjapurana) tu na ich szczytach spoczęła łódź Manu po wielkiej powodzi.	18
Pāriyātra	Aravali góry Radżastanu. Czasem identyfikowana jako Sulejmańskie. Markandeja widzi je w brzuchu Narajany. W nich  znajduje się erem Gautamy (12.127.3).	8
Ṛkṣavat	Windhya (wschodnia część) „niedźwiedziowe”, góry w stanie Jharkhand. Czasem identyfikowane jako góry w środkowych Indiach lub Aravali. Za nimi miał rozpoczynać się południowy szlak (dakṣiṇāpatha) (3.58.20). Nazywane od mieszkających w nich w wielkiej liczbie niedźwiedzi (ṛkṣa) (12.49.67). W ich pobliżu mają płynąć rzeki: Mahānadī, Narmadā (12.52.32).	4
Sahya	Ghaty Zachodnie (północna część) szczególnie północna część Ghatów Zachodnich, gdzie znajdują się źródła Godawari. Spotkał je Hanumant w swej drodze na Lankę na brzegu oceanu.	4
Śuktimat	góry w Bundelkhand położone na południe od rzek: Banas i Chambel. Możliwe, że związane z rzeką Śuktimati płynącą koło stolicy państwa Ćedich.  Podbite przez Bhimę podczas wschodnich podbojów.	1
Vindhya	Windhya (zachodnia część) część Windhji na północ od rzeki Narmady. Proszą Słońce, by krążyło wokół nich, tak jak to czyni wokół Meru. Gdy Słońce odmówia, zwiększają swą wysokość blokując drogę ciał niebieskich. Agastya na prośbę bogów prosi Windhję, by zmniejszyły swój rozmiar, tak by mógł ją przekroczyć i pozostały takimi do czasu jego powrotu. Po przekroczeniu gór nigdy już nie wraca na północ. Markandeja widzi je w brzuchu Narajany.	25

Królem pasm górskich są Himalaje (Himavat) wspomniane w tekście 168 razy. Autorzy zdają się nie rozróżniać jego różnych pasm, chyba, że za takie uzna się kolejne góry mitycznej Dźambudwipy. Choć niektórzy identyfikują pasmo Parijatra (Pāriyātra) jako Góry Sulejmańskie, to dla bardów raczej stanowiły one część Himalajów, o czym może świadczyć fakt, że to Ardźuna podbija tereny za przełęczą Chajber w swoich północnych podbojach (2.24-25). Himalaje dzielą się na krainy: przedgórskie, górskie i zagórskie (upagiri, antargiri, bahirgiri) (2.24.2). Bohaterowie nie boją się wkraczać na tereny górskie, choć zamieszkane są one przez ludy dzikie, wymieniane wśród barbarzyńców (kirāta, niṣāda, pārvata, pārvatīya). W dolinach i na zboczach Himalajów dzieje się wiele ważnych dla akcji MBh wydarzeń – zamieszkują je liczne ludy (Kulūta, Kāśmīraka, Darada, Abhisāra), udają się do nich asceci, tu można spotkać wieszczów, a w wyższych partiach Himalajów i za nimi mieszkają boskie i półboskie istoty.

Pojedyncze góry

Górą, którą można identyfikować w Himalajach, jest na wpół mitologiczna Kailasa (Kailāsa). Znajduje się ona tuż za pierwszym pasmem Himalajów. Przy Kailasie spoczywa jezioro Bindusara. Tu miała zstąpić Ganga i stąd wypływają inne rzeki Indii. Opis ten pasuje do dzisiejszej góry Kailas (Gangdise w Transhimalajach). Bardowie znają również kilka ważnych gór subkontynentu jak: Arbuda, Raivataka, Trikuta. Wśród gór w poniższej tabeli wymieniamy dwie miejscowości położone wśród gór i z nimi kojarzone: Puṣkara, Kiṣkindhā. W MBh Mandara (Mandara) jest górą mityczną, która posłużyła bogom jako mątew do ubijania oceanu mleka, jednak jest ona również identyfikowana jako góra w Biharze dlatego ją również uwzględniamy w tabeli.

nazwa	opis	ilość wzmianek
Arbuda	Mount Abu masyw w paśmie Arawali. Tu miał mieszkać wieszcz Wasisztha i tu doszło do jego konfrontacji z Wiśwamitrą (3.80.75). Arbuda jest synem Himalajów (3.80.74). W MBh to też imię węża wcześniej mieszkającego w Giriwradźy.	(41)
Himavat	Himalaje łańcuch górski zamykający subkontynent od północy i zachodu. Żoną Himalajów jest Mena (Menā), a córkami Parwati i Ganga (Parvatī, Gaṇgā). Miejsce ascezy wielu wieszczów, zamieszkałe przez boskie istoty. inne nazwy: Śailaguru, Girirāja, Himālaya	168
Kailāsa	Kailasa zgodnie z geografią mitologiczną pasmo znajdujące się za Himalajami (6.7.3), zamieszkałe przez guhjaków i inne boskie istoty. Identyfikowane z pasmem Hemakuta (Hemakūṭa, 6.7.39). Za Kailasem na północ w kierunku góry Mainaka (Maināka) znajduje się jezioro Bindusara (Bindusara), gdzie król Bhagiratha (Bhagīratha) zobaczył Gangę (6.7.41). Tu zstępuje rzeka o trzech drogach (Tripathagā) jako siedem rzek: Vasvokasārā,  Nalinī, Sarasvatī, Jambūnadī, Sītā, Gaṅgā, Sindhu (6.7.45). Miejsce identyfikowane jest jako szczyt w paśmie Gangdise w Transhimalajach. W pobliżu znajdują się dwa jeziora: Manasarowar i Rakszastal oraz źródła Indusu, Satledźu, Ghaghry i Brahmaputry. Tu zstępuje Ganges „o trzech drogach” (Tripathagā) jako siedem rzek: Vasvokasārā, Nalinī, Sarasvatī, Jambūnadī, Sītā, Gaṅgā, Sindhu (6.7.45) inne nazwy: Hemakūṭa (6)	53
Kiṣkindhā	Hampi górzysta stolica królestwa małp (vānara), gdzie władał Sugriwa (Sugrīva), a wcześniej Walin (Vālin). Pojawia się w kontekście opowieści o Ramie. Sahadewa podczas swych południowych podbojów walczy tu z Dwiwidą i Maindą.	8
Mandara	Mandar (Bihar) góra mityczna, która posłużyła bogom jako mątew do ubijania oceanu mleka. Nad nią przelatuje we śnie Ardźuna  udając się od siedziby Śiwy (7.57.6). Ardźuna przybywa do niej podczas swych podróży. Zamieszkana przez wieszczów, recytujących Wedy. Rozmieszczone są na niej miejsca pielgrzymek. Mieszka na niej Kubera z jakszami, kimpuruszami i gandharwami. Markandeja widzi je w brzuchu Narajany. Śiwa uczynił z niej swój łuk i oś rydwanu. Jej nazwa może pochodzić od drzewa koralowego (pārijāta), nazywanego też mandara (mandāra). Identyfikowana jako niewielka góra w Biharze – 45 km na południe od Bhagalpur, na początku pasma gór w Jharkhand.	44
Puṣkara	Puszkar miejscowość, jezioro i szereg szczytów w górach Arawali. W MBh jest to nazwa miejsca pielgrzymek (tīrtha), w którym znajdują się trzy szczyty (śṛṅga) i źródła (prasravaṇa) trzech rzek. Miejsce pielgrzymkowe wiązane z Brahmą – tu demiurg miał dokonać stworzenia świata. Jest synem Waruny. Popularne określenie na kwiat lotosu oraz na jeden z mitycznych lądów (Puṣkaradvīpa).	(121)
Raivataka	Giranar w MBh góra w krainie Anarta, odwiedzana przez mieszkańców Dwaraki (14.58.4), którzy organizowali na niej święta (1.211.1). Dziś miejsce pielgrzymkowe dźinistów, przez hinduistów wiązane z Dattatrejią (Dattatreya). U podnóża  góry znajduje się jedna z ważniejszych inskrypcji Aśoki.	11
Trikūṭa	Szczyt Adama góra na Lance (Laṅkā) (3.266.55). Przekracza ją Rawana (Rāvaṇa) w drodze z Lanki do Gokarny. W mitologicznej geografii jest to jedna z gór w pobliżu Meru.	3