Bhindipāla – proca: Różnice pomiędzy wersjami

Z pl-MahabharataWiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
imported>AndBab
Nie podano opisu zmian
imported>AndBab
 
(Nie pokazano 5 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
== '''Informacje wstępne''' ==
== Informacje wstępne ==
Proca była jedną z najstarszych broni myśliwskich i bojowych stosowanych od okresu neolitu. Stosowano ją w większości rejonów świata starożytnego, choć mniej popularna była tam, gdzie szybko upowszechnił się łuk. Może właśnie z tego powodu nie była bronią popularną w Indiach. Nie spotykamy jej na reliefach ani w opisach. Termin, który może ją oznaczać – ''bhindipāla'' – jest na tyle niejasny, że może nazywać jakiś pocisk, krótką strzałkę ciskaną za pomocą tuby lub po prostu włócznię. Czyżby hindusi nie stosowali procy? A może była to broń należąca do biedoty, o której nie warto było wspominać? Ponieważ proca była popularna w krajach ościennych, takich jak Persja i Mezopotamia ciężko sobie wyobrazić, by nie była obecna pośród militariów indyjskich.
Proca była jedną z najstarszych broni myśliwskich i bojowych stosowanych od okresu neolitu. Stosowano ją w większości rejonów świata starożytnego, choć mniej popularna była tam, gdzie szybko upowszechnił się łuk. Może właśnie z tego powodu nie była bronią popularną w Indiach. Nie spotykamy jej na reliefach ani w opisach. Termin, który może ją oznaczać – ''bhindipāla'' – jest na tyle niejasny, że może nazywać jakiś pocisk, krótką strzałkę ciskaną za pomocą tuby lub po prostu włócznię. Czyżby hindusi nie stosowali procy? A może była to broń należąca do biedoty, o której nie warto było wspominać? Ponieważ proca była popularna w krajach ościennych, takich jak Persja i Mezopotamia ciężko sobie wyobrazić, by nie była obecna pośród militariów indyjskich.


== '''Historia''' ==
== Historia ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Późny okres  harappański''' (1900-1300 p.n.e.) ===
=== Późny okres  harappański (1900-1300 p.n.e.) ===
|-
|-
|Znajdowane wśród artefaktów  kultury harappańskiej obłe kamienie mogły być wykorzystywane jako  pociski do procy. Badacze zapewniają, że proca była jedną z broni używanych w kulturze harappańskiej (Marshall, 1931, s. 35).
|[[Plik:Broń i narzędzia z Muzeum w Mohendżo Daro (zdjęcie A.Babkiewicz 2018) - proca..jpg|mały|150x150px|Broń i narzędzia z Muzeum w Mohendżo Daro (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018).]]
|


 
* znajdowane wśród artefaktów  kultury harappańskiej obłe kamienie mogły być wykorzystywane jako pociski do procy
Broń i narzędzia z Muzeum w Mohendżo Daro (źródło:  zdjęcie autora).
* badacze zapewniają, że proca była jedną z broni używanych w kulturze harappańskiej<ref>Marshall, J. (Red.). (1931). ''Mohenjo-Daro and the Indus civilization: Being an official account of archaeological excavations at Mohenjo-Daro carried out by the Government of India between the years 1922 and 1927'' (T. 1–3). Asian Educational Services, p. 35.</ref>
|-
|-
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Egipskie malowidła naskalne i proce w grobowcach''' ===
=== Egipskie malowidła naskalne i proce w grobowcach ===
|-
|-
|Choć pociski proc są stałym znaleziskiem od czasów  prehistorycznych, to nie zachowało się wiele proc. Po pierwsze były one wykonane  z nietrwałych materiałów, a po drugie nie należały do broni elitarnej, którą  by chciano umieszczać w grobowcach. Najstarsza zachowana proca pochodzi z  grobu Tutanchamona zmarłego ok. 1325 r. p.n.e.
|[[Plik:Procarz egipski, na podstawie malunku z grobowca Bani Hassan ok. 1900 p.n.e., źródło (Yadin, 1963, s. 10).png|mały|256x256px|Procarz egipski, na podstawie malunku z grobowca Bani  Hassan ok. 1900 p.n.e., źródło: (Yadin, 1963, s. 10)<ref>Yadin, Y. (1963). ''The art of warfare in Biblical lands: In the light of archaeological study''. McGraw-Hill.</ref>.|alt=]]
|Procarz egipski, na podstawie malunku z grobowca Bani  Hassan ok. 1900 p.n.e., źródło: (Yadin, 1963, s. 10)
 
* choć pociski proc są stałym znaleziskiem od czasów  prehistorycznych, to nie zachowało się wiele proc
* po pierwsze były one wykonane  z nietrwałych materiałów, a po drugie nie należały do broni elitarnej, którą  by chciano umieszczać w grobowcach
* najstarsza zachowana proca pochodzi z  grobu Tutanchamona zmarłego ok. 1325 r. p.n.e.
|-
|-
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Reliefy neohetyckie''' (IX w. p.n.e.) ===
=== Reliefy neohetyckie  (IX w. p.n.e.) ===
|-
|-
|Relief neohetycki pokazuje technikę wyrzucania kamienia z procy.  Po umieszczeniu pocisku w koszyku, wciąż trzymając go lewą ręką, drugą ręką  procarz dzierży końcówki rzemienia nadając pociskowi ruch okrężny.
|[[Plik:Ortostat z Tell Halaf, wojownik hetycki z procą, źródło (Yadin, 1963, s. 364).png|mały|203x203px|Ortostat z Tell Halaf, wojownik hetycki z procą,  źródło: (Yadin, 1963, s. 364)<ref>Yadin, Y. (1963). ''The art of warfare in Biblical lands: In the light of archaeological study''. McGraw-Hill.</ref>.|alt=]]
|Ortostat z Tell Halaf, wojownik hetycki z procą,  źródło: (Yadin, 1963, s. 364)
 
* relief neohetycki pokazuje technikę wyrzucania kamienia z procy
* po umieszczeniu pocisku w koszyku, wciąż trzymając go lewą ręką, drugą ręką  procarz dzierży końcówki rzemienia nadając pociskowi ruch okrężny
|-
|-
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Reliefy neoasyryjskie''' (883-631 p.n.e.) ===
=== Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.) ===
|-
|-
|Część armii neoasyryjskiej stanowili procarze. Pociski były  wykonane z gliny i miały gruszkowaty kształt. Ciskano je przy pomocy długich,  skórzanych proc. Pociski miały zasięg nawet do 200 m.
|[[Plik:Procarze asyryjscy, Layard.jpg|mały|150x150px|Procarze asyryjscy (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)<ref>Dezso, T. (2012). ''Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry'' (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.</ref>.]]
|


 
* część armii neoasyryjskiej stanowili procarze
źródło: (Dezso, 2012): ilustracje uzupełniające.
* pociski były  wykonane z gliny i miały gruszkowaty kształt
* ciskano je przy pomocy długich, skórzanych proc
* pociski miały zasięg nawet do 200 m.
|-
|-
| colspan="2" |
! style="text-align: center;"|
=== '''Grecja i Persja''' ===
=== Grecja i Persja ===
|-
|-
|Ksenofon (430-355 p.n.e.) w drugim rozdziale swojej Greckiej Historii  opisuje, że w 401 r. Grecy ucierpieli od procarzy perskich pod władzą Artakserksesa  II. Sytuacja się zmieniła, gdy Grecy wprowadzili lżejsze pociski, lecące  dalej niż perskie.
|[[Plik:Sling bullets BM GR1842.7-28.550 GR1851.5-7.11.jpg|mały|200x200px|Greckie pociski do proc z piorunem i napisem:  „łap”, IV w. p.n.e. (źródło: [[commons:File:Sling_bullets_BM_GR1842.7-28.550_GR1851.5-7.11.jpg|wikimedia]]).|alt=]]
|Greckie pociski do proc z piorunem i napisem:  „łap”, IV w. p.n.e., źródło:
 
|}  
* Ksenofon (430-355 p.n.e.) w drugim rozdziale swojej Greckiej Historii  opisuje, że w 401 r.  
* Grecy ucierpieli od procarzy perskich pod władzą Artakserksesa  II
* sytuacja się zmieniła, gdy Grecy wprowadzili lżejsze pociski, lecące  dalej niż perskie
|}


== '''Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego''' ==
== Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego ==
''Bhindipāla'' – w Arthaśastrze (2.18.7) pojawia się na liście włóczni. ''Amarakoṣa'' (2.558) porównuje ją do włóczni lub strzały (''bhindipālaḥ sṛgas tulyau''). W MBh termin ''bhindipāla''  pojawia się 19 razy, jednak występuje on jedynie na listach oręża i nie można z kontekstu wnioskować o przeznaczeniu tej broni.  
''Bhindipāla'' – w Arthaśastrze (2.18.7) pojawia się na liście włóczni. ''Amarakoṣa'' (2.558) porównuje ją do włóczni lub strzały (''bhindipālaḥ sṛgas tulyau''). W MBh termin ''bhindipāla''  pojawia się 19 razy, jednak występuje on jedynie na listach oręża i nie można z kontekstu wnioskować o przeznaczeniu tej broni.  


== '''Przypisy''' ==
== Przypisy ==


[[Category: Yantra-mukta – ciskana urządzeniem]]
[[Category: Yantra-mukta – ciskana urządzeniem]]

Aktualna wersja na dzień 12:45, 12 lis 2021

Informacje wstępne

Proca była jedną z najstarszych broni myśliwskich i bojowych stosowanych od okresu neolitu. Stosowano ją w większości rejonów świata starożytnego, choć mniej popularna była tam, gdzie szybko upowszechnił się łuk. Może właśnie z tego powodu nie była bronią popularną w Indiach. Nie spotykamy jej na reliefach ani w opisach. Termin, który może ją oznaczać – bhindipāla – jest na tyle niejasny, że może nazywać jakiś pocisk, krótką strzałkę ciskaną za pomocą tuby lub po prostu włócznię. Czyżby hindusi nie stosowali procy? A może była to broń należąca do biedoty, o której nie warto było wspominać? Ponieważ proca była popularna w krajach ościennych, takich jak Persja i Mezopotamia ciężko sobie wyobrazić, by nie była obecna pośród militariów indyjskich.

Historia

Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.)

Broń i narzędzia z Muzeum w Mohendżo Daro (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018).
  • znajdowane wśród artefaktów kultury harappańskiej obłe kamienie mogły być wykorzystywane jako pociski do procy
  • badacze zapewniają, że proca była jedną z broni używanych w kulturze harappańskiej[1]

Egipskie malowidła naskalne i proce w grobowcach

Procarz egipski, na podstawie malunku z grobowca Bani Hassan ok. 1900 p.n.e., źródło: (Yadin, 1963, s. 10)[2].
  • choć pociski proc są stałym znaleziskiem od czasów prehistorycznych, to nie zachowało się wiele proc
  • po pierwsze były one wykonane z nietrwałych materiałów, a po drugie nie należały do broni elitarnej, którą by chciano umieszczać w grobowcach
  • najstarsza zachowana proca pochodzi z grobu Tutanchamona zmarłego ok. 1325 r. p.n.e.

Reliefy neohetyckie (IX w. p.n.e.)

Ortostat z Tell Halaf, wojownik hetycki z procą, źródło: (Yadin, 1963, s. 364)[3].
  • relief neohetycki pokazuje technikę wyrzucania kamienia z procy
  • po umieszczeniu pocisku w koszyku, wciąż trzymając go lewą ręką, drugą ręką procarz dzierży końcówki rzemienia nadając pociskowi ruch okrężny

Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.)

Procarze asyryjscy (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)[4].
  • część armii neoasyryjskiej stanowili procarze
  • pociski były wykonane z gliny i miały gruszkowaty kształt
  • ciskano je przy pomocy długich, skórzanych proc
  • pociski miały zasięg nawet do 200 m.

Grecja i Persja

Greckie pociski do proc z piorunem i napisem: „łap”, IV w. p.n.e. (źródło: wikimedia).
  • Ksenofon (430-355 p.n.e.) w drugim rozdziale swojej Greckiej Historii opisuje, że w 401 r.
  • Grecy ucierpieli od procarzy perskich pod władzą Artakserksesa II
  • sytuacja się zmieniła, gdy Grecy wprowadzili lżejsze pociski, lecące dalej niż perskie

Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego

Bhindipāla – w Arthaśastrze (2.18.7) pojawia się na liście włóczni. Amarakoṣa (2.558) porównuje ją do włóczni lub strzały (bhindipālaḥ sṛgas tulyau). W MBh termin bhindipāla  pojawia się 19 razy, jednak występuje on jedynie na listach oręża i nie można z kontekstu wnioskować o przeznaczeniu tej broni.  

Przypisy

  1. ↑ Marshall, J. (Red.). (1931). Mohenjo-Daro and the Indus civilization: Being an official account of archaeological excavations at Mohenjo-Daro carried out by the Government of India between the years 1922 and 1927 (T. 1–3). Asian Educational Services, p. 35.
  2. ↑ Yadin, Y. (1963). The art of warfare in Biblical lands: In the light of archaeological study. McGraw-Hill.
  3. ↑ Yadin, Y. (1963). The art of warfare in Biblical lands: In the light of archaeological study. McGraw-Hill.
  4. ↑ Dezso, T. (2012). Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.
Źródło: „https://pl-wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php?title=Bhindipāla_–_proca&oldid=395”