Tekst źródłowy strony Zabicie Abhimanju (abhimānyuvadha)

 
'''Zabicie Abhimanju'''

'''Dzień trzeci generalstwa Drony (''Abhimānyuvadha / Tṛtīyadivasa'' 7.32–51)'''

== Streszczenie ==
Trzecia sekcja księgi Drony poświęcona jest dokonaniom i śmierci syna Ardźuny – Abhimanju. Składa się z 20 rozdziałów, które możemy podzielić na trzy części:

# Pierwsze trzy rozdziały (32–34) stanowią wstęp. Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju, rozpacza nad zabitym wnukiem i prosi o dokładny opis wydarzeń. Drona ustawia szyk dysku i bardowie informują czytelnika, że jedynie Abhimanju może go przerwać.
# Rdzeniem sekcji są rozdziały 35–48 opisujące zmagania Abhimanju wewnątrz pierścienia Drony. Tu wyróżniają się dwa rozdziały (41–42) przedstawiające błogosławieństwo Dźajadrathy, dzięki któremu może on powstrzymać Pandawów.
# Ostatnie trzy rozdziały (49-51) to lamentacje po śmierci młodego bohatera, po których Ardźuna przysięga zabić Dźajadrathę.

[[Plik:Szyk dysku – cakravyūha (MBh 7.33-35)a.png|mały|Szyk dysku – ''cakravyūha'' (MBh 7.33-35)]]
Dla przebiegu walki istotny jest szyk dysku (''cakra''), uformowany przez Dronę. Rozstawienie w nim poszczególnych dowódców zostało opisane w MBh 7.33.11–20, a jego przełamanie i kolejne warstwy – w rozdziale 7.35. Istotą szyku są pierścienie składające się z czterech części armii. Zewnętrzny stanowią rydwannicy, po nich następuje formacja słoni, następnie kawaleria i na końcu piechota. Cały szyk jest w wirowym ruchu (7.35.13). Autorzy często zwracają uwagę na jego zwarte ustawienie (7.33.13; 7.35.14). Szyk nie jest pozbawiony walorów estetycznych – wszyscy wojownicy ubrani są na czerwono i stoją pod czerwonymi flagami, a jedynym złotym akcentem są wieńce i proporce (7.33.13–14). Jako pierwszą linię uderzeniową Drona ustawił łuczników, na których czele stanął syn Durjodhany, Lakszmana. Dalej stał sam generał, a za nim Dźajadratha chroniony z jednej strony przez Aśwatthamanę z 30 synami Dhrytarasztry, a z drugiej Śakuniego, Śalję i Bhuriśrawasę. Rozstawienie tych wojowników nie ma jednak znaczenia w opisie walk. Gdy Abhimanju dostaje się do wnętrza szyku, wszyscy dowódcy walczą tam z nim, bez widocznego porządku. Na zewnątrz formacji pozostaje jedynie Dźajadratha, gdyż sam szyk po zamknięciu stanowi wystarczającą ochronę. 

Dział ma ogromną potencję:
* budząca sympatię postać głównego bohatera – młody wojownik, ukochany syn Ardźuny, o niezwykłych umiejętnościach;
* intrygująca fabuła – bohater musi się przedrzeć przez formację nie do złamania i bez wsparcia walczyć z potężnymi oponentami;
* tragizm – zostaje otoczony i podstępnie zabity przez sześciu wrogów.

Mimo tego potencjału, narracja często jest dość jednostajna i brak w niej wartkości. Można odnieść wrażenie, że bardowie rozbudowują ją, by zwiększyć objętość sekcji. Przyczyną tego może być fakt, że opowieść o Abhimanju zyskała popularność i chciano odwlec wielką kulminację. Rozdziały są stosunkowo krótkie (ok. 20 strof), pełne pochwał bohatera i opisów pobojowiska. Bohater jednak, poza Bryhadbalą i Lakszmaną (synem Durjodhany), nie uśmierca nikogo znaczącego. Pozostali zabici przez niego wojownicy nie odgrywają ważnej roli w narracji, ale są istotni ze względu na swe relacje pokrewieństwa: brat Karny, brat i syn Śalji, syn władcy Magadhy. 

W sekcji nie brak pięknych opisów i ciekawych fragmentów. Do takich zaliczyć można wprowadzającą rozmowę Abhimanju z Judhiszthirą, a następnie z woźnicą  (7.34–35). Fragment przedstawia dylematy targające bohaterami, przeczucie nieuchronności klęski i postawę względem niej. Intrygującym rozdziałem jest 7.38, w którym Drona wychwala Abhimanju, czym doprowadza do wściekłości Durjodhanę. Rozdział zaczyna się od mowy Drhytarasztry o sprzecznych uczuciach względem zwycięstwa Abhimanju. Dalej ta ambiwalencja ukazana jest w postawie Drony, który nie może powstrzymać się od sławienia młodego bohatera. Prowadzi to do silnie emocjonalnej reakcji Durjodhany na słowa mistrza.

Opis walki Abhimanju zyskuje na dynamice w ostatnich trzech rozdziałach przed lamentacjami (7.45–47), począwszy od walki z synem Durjodhany. W rozdziale 45 pojawia się lista sześciu wojowników, którzy otaczają syna Ardźuny; są to: Drona, Krypa, Karna, Aśwatthaman, Krytawarman, Bryhadbala. Chociaż jeden z nich (Bryhadbala) zostaje zabity przez Abhimanju, to w ostatnim starciu znów widać sześciu wielkich wojów atakujących chłopca. Jest to więc raczej liczba należąca do schematu narracyjnego – faktycznie możemy doliczyć się znacznie większej liczby atakujących go wojowników.

Rozdział poświęcony śmierci Abhimanju jest majstersztykiem narracyjnym. Wspaniale przedstawia bezradność wielkich wojowników przed obliczem walecznego chłopca, jego bitewne zdolności (włożone w usta Drony), knowania Śakuniego i Karny. Drona zdaje się wahać, czy odpowiedzieć Karnie na jego pytanie, jak można pokonać chłopca, jednak ostatecznie doradza podstępny plan pozbawienia bohatera łuku i rydwanu. Abhimanju zmuszony jest chwycić za miecz i tarczę (tu pojawia się baśniowy opis kroczenia chłopca po przestworzu), następnie dysk, a ostatecznie maczugę. Opis samej śmierci pozostawia czytelnika z lekkim niedosytem, ale wywiera wrażenie przypadkowością – wycieńczony, poraniony bohater ginie bardziej ze zmęczenia niż od zadanego mu razu maczugą.

Koniec rozdziału 7.48 przeraża grozą. Przedstawia zmierzch, pobojowisko i trupożerne zwierzęta rozciągające zwłoki po polu. Ostatnia część sekcji poświęcona jest lamentacjom po śmierci Abhimanju. Na przykładzie skarg Judhiszthiry i Ardźuny poznajemy możliwy schemat lamentacji wygłaszanej przy marach poległego: wymienienie dokonań, pochwała zalet, wspominanie przerwanych relacji rodzinnych, opis smutku własnego i krewnych. Szczególnie przejmująca jest rozpacz Ardźuny – przeczucie nadchodzącego nieszczęścia, niedopuszczanie do siebie usłyszanej wieści, dylemat, jak przekazać ją krewnym. 

=== Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji ===

* listy oręży, zbroi, części rydwanu, osprzętu militarnego na pobojowisku (7.35.22-44; 7.37.1-8; 7.40.7-24; 7.43.13-21; 7.48.22-31);

* opisy dobrze przygotowanych do walki koni (7.35.9-10; 36-38; 7.42.1-6) – dowiadujemy się, że optymalny wiek dla konia to trzy lata (wiek pełnej siły słonia, jaki podaje MBh 7.27.20, to 60 lat);
* błogosławieństwo otrzymane przez Dźajadrathę (7.41) – historia zyskania przychylności Śiwy;
* opis zmierzchu, pobojowiska (rozbudowana metafora rzeki trupów), zwierząt rozciągających i pożerających zwłoki (7.48.41-53);
* lista grzeszników, których światy osiągnie Ardźuna, gdy nie dopełni przysięgi (7.51.25-36) – podobna do zamieszczonej przy okazji ślubowania Trigartów (7.16.29-36).

== Rozdziały ==
{| class="wikitable"
! style="text-align: center;" |nr strof
! style="text-align: center;" |'''streszczenia rozdziałów'''
|-
! colspan="2" style="text-align: center;" |
=== 32. Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju (''Abhimānyuvadha'')  ===
|-
|1-5
|Opis klęski dnia poprzedniego – przygnębienie Kaurawów.
|-
|6-14 
|Durjodhana wyrzuca Dronie stronniczość względem Pandawów, Drona ripostuje i zapowiada stworzenie formacji nie do pokonania.
|-
|15-20 
|Sandźaja streszcza wydarzenia dnia: Ardźuna ponownie wezwany przez tych, co przysięgli, Drona formuje szyk dysku, Abhimanju go przerywa, zabija licznych wojowników i sam ginie.
|-
|21-24 
|Dhrytarasztra opłakuje śmierć Abhimanju, skarży się na kodeks rycerski i prosi o szczegóły wydarzeń.
|-
|25-26 
|Zapowiedź opowieści.
|-
! colspan="2" style="text-align: center;" |
=== 33. Pochwała synów Pandu i Abhimanju – formacja dysku (''Durgakarmaṇi Vyūharacana'')  ===
|-
|1-10 
|Sandźaja wychwala Krysznę, każdego z pięciu Pandawów i oznajmia, że ich przymioty są obecne w Abhimanju.
|-
|11-20 
|Opis formacji dysku: czerwone stroje i złote ozdoby wojowników, Lakszmana zajmuje pozycję na czele, rozstawienie pozostałych wojów.
|-
! colspan="2" style="text-align: center;" |
=== 34. Abhimanju obiecuje przerwać szyk Drony (''Abhimanyupratijñā'')  ===
|-
|1-10
|Lista wojowników, którzy atakują Dronę – siła preceptora, który ich wszystkich powstrzymuje.
|-
|11-17
|Judhiszthira prosi Abhimanju o przełamanie formacji, czego mogą dokonać jedynie cztery osoby: Abhimanju, Ardźuna, Kryszna i Pradjumna.
|-
|18-23
|Abhimanju wyjaśnia, że Ardźuna objawił mu jak przełamać ów szyk, ale nie potrafi z niego wyjść, Judhiszthira i Bhima zapewniają, że podążą za nim.
|-
|24-29
|Abhimanju zgadza się przełamać szyk i przynagla Sumitrę, by prowadził jego rydwan ku formacji Drony.
|-
! colspan="2" |
=== 35. Abhimanju łamie szyk dysku (''Vyūhapraveśesenākṣobha / Senāpraveśe Cakravyūhabhaga'')  ===
|-
|1-8
|Woźnica Sumitra ostrzega Abhimanju przed podjęciem zadania, a Abhimanju się przechwala.
|-
|9-21
|Abhimanju rusza ku formacji Drony: pochwała koni, opis starcia.
|-
|13-18
|Formacja przypomina wir składający się z czterech części armii – przerwanie gęstego szyku, hałaśliwy atak wojsk na Abhimanju.
|-
|19-33
|Zgromienie formacji rydwanów:

* lista broni w rękach obciętych przez Abhimanju,
* ozdoby widoczne na obciętych głowach,
* części zniszczonych rydwanów.
|-
|34-35
|Zgromienie formacji słoni: części rzędu widoczne na powalonych słoniach.
|-
|36-39
|Zgromienie kawalerii: charakterystyka dobrych rumaków.
|-
|40-44
|Zgromienie pieszych i rejterada Kaurawów.
|-
! colspan="2" |
=== 36. Walka wewnątrz formacji dysku – klęska Kaurawów (''Kauravaparājaya / Cakravyūhe abhimanyuyuddha'')  ===
|-
|1-8 
|Durjodhana rusza ku Abhimanju, Drona wysyła z nimi wojowników, którzy ratują księcia (lista).
|-
|9-19 
|Drona z największymi rydwannikami otacza syna Ardźuny i przypuszcza atak, Abhimanju ich odpiera.
|-
|20-25 
|Abhimanju zabija Aśmakę i ponownie nacierają na niego zebrani herosi na czele z Durjodhaną (lista).
|-
|26-36 
|Abhimanju przeszywa na wylot Karnę, zabija trzech wojów i pokonuje Śalję – wojska Drony dezerterują.
|-
! colspan="2" |
=== 37. Zręczność Abhimanju – zabicie brata Śalji (''Cakravyūhe abhimanyuyuddha'')  ===
|-
|1-8 
|Brat Śalji w odwecie atakuje Abhimanju, a ten go zabija: lista osprzętu militarnego.
|-
|9-14 
|Abhimanju gromi wojowników z Madry atakujących w odwecie za śmierć brata władcy.
|-
|15-23 
|Pochwała umiejętności Abhimanju.
|-
! colspan="2" |
=== 38. Drona wychwala Abhimanju, czym denerwuje Durjodhanę (''Cakravyūhe abhimanyuyuddha / Śāmanasamāgama'')  ===
|-
|1-2
|Dhrytarasztra mówi o sprzecznych uczuciach wobec sukcesu Abhimanju i prosi o dalszą relację.
|-
|3-8 
|Abhimanju atakuje Kaurawów.
|-
|9-20 
|Drona wychwala syna Ardźuny, czym rozwściecza Durjodhanę, który zarzuca mu stronniczość i prosi przyjaciół o natychmiastowe uśmiercenie Abhimanju.
|-
|21-30 
|Duhśasana przyrzeka zabić syna Ardźuny i rusza na niego.
|-
! colspan="2" |
=== 39. Pokonanie Duhśasany i Karny (''Karṇaduḥśāsanaparājaya'')  ===
|-
|1-12
|Abhimanju wypomina Duhśasanie jego grzechy i pozbawia go świadomości.
|-
|13-19 
|Wojska Pandawów nagradzają aplauzem czyn Abhimanju i rzucają się, by przerwać pierścień Drony.
|-
|20-31 
|Durjodhana podjudza Karnę do ataku na syna Ardźuny, ten pokonuje go – z opresji ratuje go brat.
|-
! colspan="2" |
=== 40. Abhimanju zabija brata Karny i wytraca armię (''Senāvimarda'')  ===
|-
|1-6
|Abhimanju obcina głowę brata Karny , a jego zmusza do dezercji.
|-
|7-24
|Waleczne i krwawe dokonania Abhimanju – opis pobojowiska (listy części rydwanu i militarnych utensyliów).
|-
! colspan="2" |
=== 41. Błogosławieństwo Dźajadrathy (''Jayadrathavarapradāna'')   ===
|-
|1-2
|Dhrytarasztra pyta, czy ktoś wdarł się za Abhimanju do wnętrza pierścienia Drony.
|-
|3-4 
|Lista wojowników ciągnących za synem Ardźuny.
|-
|5-7 
|Dźajadratha staje na drodze Pandawom i ich powstrzymuje.
|-
|8-10
|Dhrytarasztra pyta jak to możliwe, że władca Sindhu w pojedynkę wstrzymał Pandawów.
|-
|11-20 
|Opowieść o błogosławieństwie, które otrzymał Dźajadratha:

* król, pokonany przez Bhimę, gdy chciał porwać Draupadi, podejmuje ascezę;
* we śnie przychodzi do niego Śiwa;
* Dźajadratha prosi o błogosławieństwo pokonania Pandawów i je otrzymuje.
|-
! colspan="2" |
=== 42. Dźajadradha powstrzymuje Pandawów (''Jayadrathayuddhe pāṇḍavasenāparājaya / Saindhavavaranirūpaṇa'')  ===
|-
|1-6 
|Opis koni, rydwanu, sztandaru i zbroi Dźajadrathy.
|-
|7-19 
|Dźajadratha pokonuje Pandawów, szyk Drony się  zamyka.
|-
! colspan="2" |
=== 43. Abhimanju wytraca armię Kaurawów – opis pobojowiska (''Kauravasenāmardana'')  ===
|-
|1-5 
|Kaurawowie oblegają Abhimanju.
|-
|6-12
|Pojedynek z synem Karny Wryszaseną, zabicie Wasatiego.
|-
|13-21
|Opis obciętych członków i pobojowiska (części rydwanu i uzbrojenie).
|-
! colspan="2" |
=== 44. Abhimanju morduje książęta (''Rājaputrasainyamardana'')  ===
|-
|1-8 
|Pełen porównań opis pogromu Abhimanju.
|-
|9-20
|Abhimanju zabija syna Śalji Rukmarathę, następnie walczy z jego braćmi i zwolennikami. 
|-
|21-27 
|Aby wydostać się z osaczenia, używa pocisku gandharwów powodującego „złudę rydwanów” (''rathamāyā'') – pogrom.
|-
|28-30 
|Atak Durjodhany i jego ucieczka.
|-
! colspan="2" |
=== 45. Zabicie Lakszmany i Krathy (''Lakṣmaṇavadha / Krāthavadha'')  ===
|-
|1-3 
|Dhrytarasztra przypisuje dokonania syna Ardźuny jego prawości i pyta się o dalsze losy bitwy.
|-
|4-7
|Opis dezercji wojsk Durjodhany.
|-
|8-17
|Zabicie syna Durjodhany Lakszmana.
|-
|18-26 
|Durjodhana posyła na Abhimanju wojowników – zabicie Krathy i ponowna ucieczka wojsk.
|-
! colspan="2" |
=== 46. Pojedynek z sześcioma oponentami – zabicie Bryhadbali (''Bṛhadbalavadha'')  ===
|-
|1-19
|Abhimanju oblega sześciu rydwanników, taka sama lista jak w poprzednim rozdziale (7.45.19): Drona, Krypa, Karna, Aśwatthaman, Krytawarman, Bryhadbala – opis pojedynku (liczby strzał ciśniętych przeciw każdemu).
|-
|20-24
|Zabicie Bryhadbali.
|-
! colspan="2" |
=== 47. Przecięcie cięciwy (''Dhanurjyāchedana'')  ===
|-
|1-5
|Walka Abhimanju z Karną: opis wyglądu poranionych wojowników, zabicie sześciu towarzyszy Karny.
|-
|6-15
|Dokonania bitewne Abhimanju: zabija syna władcy Magadhy, walczy z Krytawarmanem, synem Duhśasany i Śalją.
|-
|16-30 
|Dyskusja na temat możliwości pokonania Abhimanju:

* Śakuni radzi, by zaatakować Abhimanju razem;
* Karna pyta Dronę, jak można pokonać chłopca;
* Drona opisuje kunszt Abhimanju i radzi, by od tyłu przeciąć mu cięciwę i zabić konie.
|-
|31-33
|Wspólny atak sześciu wojów na Abhimanju:

* Karna przecina łuk;
* Krytawarman zabija konie;
* Krypa zabija bocznych woźniców.
|-
|34-37 
|Abhimanju walczy mieczem i tarczą, unosząc się w powietrzu: Drona przecina miecz, Karna niszczy tarczę.
|-
|38-40 
|Abhimanju zlatuje na ziemię i z dyskiem w dłoni napada na Dronę: opis wyglądu Abhimanju (metrum trisztubh).
|-
! colspan="2" |
=== 48. Śmierć Abhimanju – opis pobojowiska (''Abhimanyuvadha / Saṃgrāmabhūmivarṇana'')  ===
|-
|1-9
|Wojownicy otaczający Abhimanju niszczą mu dysk, chłopiec chwyta maczugę i atakuje Aśwatthamanę: ucieczka syna Drony, Abhimanju niszczy jego rydwan, zabija brata Śakuniego, gromi Gandharczyków i innych.
|-
|10-13
|Syn Duhśasany atakuje Abhimanju – walka na maczugi i śmierć Abhimanju.
|-
|14-21
|Opis martwego Abhimanju otoczonego przez wojska Kaurawów: radość Kaurawów i smutek pozostałych, oskarżenie o nieprawą walkę.
|-
|22-31
|Opis pobojowiska: walający się osprzęt i trupy.
|-
|32-35
|Dezercja wojsk Pandawów, Judhiszthira zawraca wojowników przemową.
|-
|36-40
|Sandźaja wychwala dokonania Abhimanju i opisuje smutny powrót do obozu.
|-
|41-53
|Opis zmierzchu, pobojowiska i rozwlekania zwłok przez trupożerne zwierzęta (metrum dwunastosylabowe).
|-
! colspan="2" |
=== 49. Lamentacja Judhiszthiry (''Yudhiṣṭhirapravilāpa'')  ===
|-
|1-3 
|Wojownicy po stronie Pandawów odkładają oręże i otaczają Judhiszthirę, ten rozpoczyna lamentację.
|-
|4-21 
|Rozpacz Judhiszthiry:

* opis dokonań zmarłego;
* niemożność powiadomienia krewnych (Ardźuny, Subhadry, Kryszny);
* obwinianie się za śmierć bratanka;
* pragnienie śmierci wraz z poległym;
* wspomnienie dokonań Ardźuny i opis swego bólu.
|-
! colspan="2" |
=== 50. Lamentacja Ardźuny (''Arjunavilāpa'')  ===
|-
|1-17
|Wieczorem po zabiciu wespół przysięgających, Ardźuna w drodze do obozu rozmawia z Kryszną:

* przeczucie nieszczęścia;
* opis złych omenów;
* widok smutnego obozowiska;
* zgadywanie, co mogło się wydarzyć, i strach o bliskich.
|-
|18-27
|Ardźuna pyta braci, co się wydarzyło i dlaczego nie wita go Abhimanju, a domyśliwszy się śmierci syna, prosi o relację z wydarzeń dnia.
|-
|28-36 
|Ardźuna opisuje piękno syna, jego wspaniałe cechy i swój ból (wspólny motyw: „jak me serce ciszy zazna?”).
|-
|37-40 
|Zestawienie wygodnego życia chłopca z jego martwym ciałem leżącym na polu bitwy.
|-
|41-43 
|Uskarżanie się na nieubłagalność losu i opis wejścia syna do miasta śmierci.
|-
|44-55 
|Ardźuna pyta Judhiszthirę o ostatnie chwile życia syna, opisuje swój ból oraz niemożność poinformowania matki i żony o wydarzeniu.
|-
|56-60 
|Ardźuna relacjonuje posłyszaną mowę Jujutsu, w której karci on wesołość Kaurawów i zapowiada odwet Ardźuny.
|-
|61-69 
|Kryszna pociesza Ardźunę, mówiąc o przeznaczeniu wojowników i radzi, by pokrzepił bliskich.
|-
|70-78 
|Ardźuna karci bliskich, że nie ochronili mu syna, i pyta o szczegóły jego klęski.
|-
|79-83 
|Sandźaja opisuje konsternację Pandawów i niemożność przemówienia do cierpiącego Ardźuny.
|-
! colspan="2" |
=== 51. Przysięga Ardźuny (''Arjunapratijñā'')  ===
|-
|1-15 
|Judhiszthira relacjonuje wydarzenia wiodące do śmierci Abhimanju.
|-
|16-24
|Ardźuna omdlewa, a odzyskawszy przytomność, przyrzeka zabić Dźajadrathę, którego uznaje głównym winowajcą (powtarzający się motyw: „jutro zmorzę Dźajadrathę”).
|-
|25-36
|Lista grzeszników, których światy osiągnie Ardźuna, gdy nie dotrzyma danego słowa (zabójca matki i ojca, spółkujący z żoną mistrza itd.; powtarzający się motyw: „…niechaj mym udziałem będzie, gdy nie zmorzę Dźajadrathy”).
|-
|37- 43
|Ardźuna składa dodatkową przysięgę, że popełni samobójstwo, jeśli następnego dnia nie zabije Dźajadrathy (metra mieszane: piętnastosylabowe, trisztubh, dwunastosylabowe i anusztubh).
|}