Tekst źródłowy strony Kategoria:Organizacja armii

Organizację sił militarnych można analizować z różnych perspektyw. Najczęściej podziału dokonuje się ze względu na:

* sposób werbowania i charakter służby (wojsko zaciężne, obywatelskie, pospolite ruszenie)
* strukturę – od najmniejszych jednostek po całą armię (drużyna, pluton, kompania itd.)
* typy formacji oraz sposób walki i uzbrojenie (konnica, piechota, formacje lekko i ciężko zbrojne)
* rodzaj wykonywanych zadań (operacyjne, straż graniczna, policja, gwardia pałacowa)

== '''Sposób werbowania''' ==
Do sposobu werbowania wojsk nawiązuje ''Księga starań'', a szczególnie jej sekcje ''Gromadzenie armii'' (''senodyoga'' 5.1-21) oraz ''Pozyskiwanie wojsk'' (''abhiniryāṇayātr'' 5.145-156). Siły wojskowe organizowano w strukturach klanowych, a przywództwo leżało w rękach władcy i członków jego rodziny. Zbieranie armii polegało na pozyskaniu lojalności rodów i klanów. Odbywało się to przez posyłanie korespondencji i posłańców. Stosowano rozmaite metody zdobywania lojalności od negocjacji poprzez przekupstwo aż po groźby i zastraszanie. Krainy wasalne w naturalny sposób zobowiązane były do wsparcia monarchy, któremu poprzysięgły poddaństwo. Mimo tego władcy mieli dużą swobodę decyzyjną. Zdarzało się, że w jednym rodzie następował rozłam i  podział na stronnictwa. Taka sytuacja miała miejsce szczególnie w przypadkach konfederacji plemiennych, do jakich zaliczyć można Wrysznich i Pańćalów, z których jedni opowiedzieli się po stronie Pandawów, drudzy Kaurawów.

== '''Różnorodność etniczna sił wojskowych''' ==
[[Plik:Xerxes all ethnicities.jpg|mały|500x500px|Relief znajdujący się nad wejściem do grobowca Kserksesa I (486-465 p.n.e.) w Naqsh-e Rostam. Podobny relief, lecz nieco bardziej zniszczony znajduje się nad grobowcem Artakserksesa II (404-358 p.n.e.) (źródło: [[commons:File:Xerxes_all_ethnicities.jpg|wikimedia)]].]]
W pozyskiwaniu sił wojskowych uprzedzenia związane z przynależnością kulturową czy etniczną nie miały wielkiego znaczenia. MBh wspomina o armiach powoływanych z ludności plemiennej (''kirāta, niṣāda, dasyu''), ludów uznawanych za barbarzyńskie (''yavana, śaka, mleccha''), a nawet z wrogich ludzkiej rasie rakszasów (''rākṣasa''). Proceder pozyskiwania armii z krain wasalnych dotyczy całego świata starożytnego. Słynny relief z grobowca Kserksesa I (518-465 p.n.e.) w nekropolii koło Persepolis przedstawia armię Achemenidów składającą się z wojowników pochodzących z różnych satrapii. Różnią się oni strojem, wyglądem i uzbrojeniem. Każdy z ludów formował odrębny oddział zaciężny, gromadzony na potrzeby wypraw wojennych.




== '''Personel organizacyjny''' ==
Wojna była i jest wielkim przedsięwzięciem, w którym uczestniczy cały sztab ludzi. Choć personel organizacyjny rzadko pojawia się w opisach, bez niego niemożliwym byłoby toczenie wojny i rozgrywanie bitew. Do niezbędnego personelu organizacyjnego należy zaliczyć:

* służba kwatermistrzowska zajmująca się dostarczanie żywności
* rzemieślnicy, cieśle, kowale pracujący na potrzeby wojska
* śpiewacy, muzycy, kurtyzany – uprzyjemniający czas wolny i zagrzewający do walki
* słudzy zajmujący się rozkładaniem obozów
* szpiedzy prowadzący działalność wywiadowczą
* posłańcy i gońcy przekazujący informacje
* słudzy uprzątający pobojowisko i grzebiący zmarłych


Krótkie wzmianki w MBh pozwalają na rekonstrukcję niektórych z tych struktur organizacyjnych. Informacje o nich odnajduje się na marginesie opisów albo można wnioskować o ich istnieniu z przedstawianych udogodnień. 

== '''Zagadnienia''' ==

*[[Cztery typy formacji militarnych (caturaṅga)|<small>Cztery typy formacji militarnych (''caturaṅga'')</small>]]
* Struktura i liczebność armii
* Życie obozowe
* Muzycy
* Szyki militarne
[[Category:Militaria]]